hiện tính vị tha tương hỗ), uốn nắn hành vi sai trái (điều hòa mâu thuẫn đạo
đức), hình phạt, hình phạt dành cho tội ác chống lại tập thể và hình phạt
dành cho sự ly khai khỏi đơn vị xã hội (để kiểm soát đạo đức xã hội.)
Cuối cùng, có thể liệt kê một số cảm xúc và hành vi kinh tế phổ quát, dựa
trên những nguyên tắc tương hỗ cơ bản, được thể hiện rộng rãi thành quy
tắc vàng “anh giúp tôi, tôi giúp anh”: hợp tác lao động (kết hợp sự vị tha
theo huyết thống, vị tha tương hỗ và vị tha không trực tiếp), công bằng
(bình đẳng), chia sẻ thức ăn (một hình thức vị tha và hợp tác), ngưỡng mộ
sự hào phóng (phần thưởng cho hành vi hợp tác và vị tha), sự hiếu khách
(thúc đẩy các mối quan hệ xã hội), đánh giá người khác (nền tảng của sự
đồng thuận/không đồng thuận về đạo đức), lên kế hoạch cho tương lai (nền
tảng của sự đánh giá về đạo đức), tự trọng (một cảm xúc đạo đức), lời hứa
(một quan hệ đạo đức), đối kháng (hành vi trả thù, trả đũa, làm giảm sự vị
tha tương hỗ), hỗ trợ (thúc đẩy sự vị tha tương hỗ), uốn nắn hành vi sai trái
(điều hòa mâu thuẫn đạo đức), xấu hổ (cảm thức đạo đức) và phân vai trò
(tránh xung đột).
Các đặc tính phổ quát này cho thấy chúng ta là một loài linh trưởng xã hội,
đạo đức và kinh tế. Vì thế những đặc điểm này thuộc về cả loài và vượt lên
trên giới hạn của từng thành viên riêng lẻ trong loài chúng ta.
***
Từ những cảm giác cơ bản như đói khát, ham muốn, chọn bạn tình cho đến
tập quán xã hội một vợ một chồng và cơ sở kinh tế của hôn nhân, chúng ta
đi qua một cây cầu bắc từ tâm lý học tiến hóa sang kinh tế học tiến hóa.
Chúng ta đã phát triển như một loài linh trưởng sống thành đôi. Các nhà
nhân chủng học xếp gần 80% xã hội loài người vào chế độ đa thê (có nhiều
hơn một vợ), song vì tỷ lệ giới tính luôn ở vào khoảng 50:50 nên về thực tế
chỉ một số ít đàn ông có nhiều hơn một vợ, trong khi đại đa số loài người
thực hiện chế độ một vợ một chồng.
