hút sự chú ý của nhiều người, chưa nói đến việc khiến họ quan tâm tìm ra
giải pháp. Khi các cảm xúc đạo đức của chúng ta chỉ giới hạn trong vài
chục người, vài chục dặm, vài chục năm, liệu ai sẽ quan tâm đến các vấn đề
sẽ xảy ra với các nhóm người sống cách xa hàng ngàn dặm trong tương lai
xa hàng ngàn năm.
Để giải quyết vấn đề này, cần phải giới hạn lại vấn đề trong bối cảnh ngắn
hạn và gần gũi hơn. Hãy xem cách thức các tổ chức phi lợi nhuận quan tâm
đến hoàn cảnh của trẻ em nghèo đói tại thế giới thứ ba bằng việc sử dụng
chiến dịch “nhận con nuôi” để khơi dậy lòng trắc ẩn tự nhiên của các nhà
hảo tâm tại các nước phát triển như thế nào. Hiệu quả của chiến dịch này
được trình bày hết sức dễ thương trong bộ phim About Schmidt công bố
năm 2002, trong đó nhân vật do Jack Nicholson thủ vai đã nhận nuôi một
đứa bé Tanzania tên là Ndugu. Từ đó Schmidt giữ mối liên lạc một chiều
với cậu bé qua những lá thư, nơi ông kể lại câu chuyện tìm ý nghĩa sống
những năm cuối đời. Sau khi viết vô số lá thư kể về mình, với những
chuyện vụn vặt không đáng có, đến cảnh cuối cùng của bộ phim, Schmidt
mới biết đứa trẻ ông tài trợ không biết đọc biết viết. Nhưng những lá thư
hồi đáp từ bà sơ chịu trách nhiệm chăm sóc đứa trẻ đã giúp ông tìm lại sự
thanh thản; cùng với bức tranh nguệch ngoạc trong đó Ndugu vẽ hình một
người lớn nắm chặt tay một đứa trẻ đứng dưới bầu trời xanh có vầng mặt
trời tỏa sáng rực rỡ. Cảnh phim này trôi qua trong sự giản dị đầy xúc cảm
đã khiến bao người rơi nước mắt cảm thông. Cảm nhận được một đứa trẻ
nơi phương trời xa xôi – với cái tên, gương mặt và lòng biết ơn dành cho
lòng tốt nhỏ nhoi nhưng đáng trân trọng của ông – Schmidt đã tìm lại được
ý nghĩa sống. Hãy gọi đây là hiệu ứng Ndugu.
Chúng ta thường quan tâm tới một đứa trẻ với cái tên và gương mặt xác
định hơn là hàng ngàn đứa trẻ không biết mặt, biết tên trên toàn cầu. Trong
thế giới hiện đại, đây là một phép tính đạo đức không hợp lý – con người
kinh tế duy lý sẽ thích nhiều hơn ít. Nhưng phép toán hiển nhiên bất hợp lý
này lại là lựa chọn hợp lý về mặt đạo đức trong thế giới cổ đại của bộ não,
