nhau, và mỗi tôn giáo lại có các nhánh và phân nhánh nhỏ hơn. Riêng Thiên
chúa giáo đã có không dưới 33.820 giáo phái. Nếu tôn giáo không quan
trọng với cuộc sống con người, chắc chắn bạn sẽ không gặp con số lớn như
vậy. Con người không tham dự các nghi lễ tôn giáo chỉ để nghe giảng về sự
ra đời của vũ trụ và ý nghĩa của các học thuyết tôn giáo. Dù vì bất cứ lý do
nào khác khiến con người tham gia vào các nỗ lực tôn giáo, khía cạnh xã
hội có liên quan là không hề nhỏ. Và chính yếu tố xã hội đã khiến con
người hạnh phúc.
***
Yếu tố cuối cùng của hạnh phúc là tìm thấy ý nghĩa và mục đích sống. Thí
dụ, nhà tâm lý học người Hungary Mihaly Csikszentmihalyi (bạn bè thân
mật gọi ông là “Mike”) đã đưa ra khái niệm về sự dâng trào, hay sự chìm
đắm hoàn toàn của một người vào những công việc có ý nghĩa. Ông đã trả
lời tôi trong cuộc phỏng vấn như sau: “Sự dâng trào là trạng thái tâm trí
hoàn toàn bị lôi cuốn khi bạn có những mục tiêu rõ ràng với các phản hồi
trực tiếp; khi bạn mất đi cảm thức về thời gian và cái tôi xã hội như thể bạn
không còn e dè và không còn sợ bối rối; khi bạn tìm thấy sự cân bằng giữa
việc bị thách thức đủ để phát triển và thách thức không quá lớn đến mức
thất bại là tất yếu; khi bạn cảm thấy hành động của mình đã nhận được phần
thưởng nội tại và không cần đến các phần thưởng bên ngoài.”
Tôi gọi đây là phép thử xổ số. Cuộc đời bạn sẽ thay đổi ra sao nếu bạn
trúng số? Nhiều người nói họ sẽ bỏ công việc và thay đổi hoàn toàn cuộc
sống. Điều này cho thấy họ không được sống như họ mong muốn, không
được làm những điều họ thích và đang sống thiếu sự dâng trào. Có bao
nhiêu người từng trải nghiệm sự dâng trào trong cuộc sống? Theo Mike, sự
dâng trào tuân theo quy luật phân phối chuẩn, “10-12% chúng ta chưa từng
trải nghiệm sự dâng trào, 10-12% trải nghiệm nó hàng ngày, số còn lại ở
giữa hai mức này.” Là một người có vóc dáng trung bình nhưng khá vạm vỡ
với các nét đầy đặn trên gương mặt thể hiện dòng máu Châu Âu, giọng nói
