Không may, các chương trình tính toán tiến hóa này có thể bị tấn công. Thí
dụ, các chất gây nghiện làm đảo ngược hệ thống dopamine của bộ não –
thông thường có nhiệm vụ thưởng công cho các lựa chọn tốt đối với cơ thể
như thức ăn, gia đình, bạn bè – để thưởng công cho một điểm cao hơn.
Chúng ta từng kinh ngạc trước sự dại dột của các vận động viên, diễn viên,
họa sỹ giàu có, thành đạt đã vứt bỏ sự nghiệp, mất hết bạn bè và cuối cùng
rời bỏ cả gia đình chỉ để dùng thêm một liều dopamine. Kết cục của họ là
nghèo tùng, tù đày hay cái chết. Làm sao điều đó có thể xảy ra? Các hóa
chất thần kinh thực sự mạnh đến thế? Vâng, đúng là như vậy.
Đây là cách hệ thống hoạt động và không hoạt động. Cuống não, một vùng
tiến hóa cổ xưa nhất của bộ não có ở tất cả các loài động vật có xương sống,
gồm những túi với 15.000 tới 25.000 tế bào dopamine ở mỗi phía mọc ra
nhiều sợi trục dài kết nối với các phần khác của bộ não. Các tế bào này kích
thích sự giải phóng dopamine khi nhận định phần thưởng nhận được nhiều
hơn mong đợi và khuyến khích chủ thể lặp lại hành vi. Do đó, giải phóng
dopamine là một dạng thông tin, một thông điệp “Làm lại.” (Nên nhớ
dopamine là hệ thống mong muốn nhiều hơn hệ thống ưa thích.) Chất gây
nghiện đóng vai trò tín hiệu phần thưởng đi tới các tế bào dopamine. Ý nghĩ
say mê cũng vậy, nhất là các ý nghĩ say mê xấu, thí dụ ý nghĩ được các giáo
phái cuồng tín truyền bá dẫn tới tự tử tập thể (trường hợp Jonestown và
Cánh cổng thiên đường) hoặc các ý nghĩ được tôn giáo tuyên truyền dẫn tới
các vụ đánh bom liều chết gây chết người hàng loạt (trường hợp các chiến
binh Hồi giáo cực đoan).
Trong cuốn sách này, tôi đã chứng minh chúng ta tiến hóa các cảm xúc đạo
đức có nguyên tắc hoạt động giống các cảm xúc khác như đói và ham muốn
tình dục. Việc coi các cảm xúc này là đại diện của các chương trình tính
toán hiệu quả cao sẽ đào sâu hiểu biết của chúng ta về quá trình này. Khi
cần năng lượng, chúng ta không tính toán lượng ca-lo tương đối trong các
phương án thức ăn mà chỉ thấy thèm một số loại thức ăn cụ thể, ăn chúng,
và thưởng thức cảm giác thỏa mãn. Tương tự, khi chọn bạn tình, bộ não
