giác về sự tự nguyện. Nhưng đó chỉ là ảo giác sinh ra do chúng ta không
xác định được nguyên nhân của nhận thức về ý định hành động. Hành vi
theo ngay sau ý định nên chúng ta cảm thấy được tự do lựa chọn; trong khi
thực tế cả nhận thức về ý định và hành động chính thức đáp lại ý định đều
do các sự kiện thần kinh trước đó chúng ta không hề hay biết gây ra.
Các khám phá này ngụ ý lựa chọn tự do của con người không khác gì việc
một ảo thuật gia mời một người tình nguyện trong số khán giả lên “rút bất
kỳ quân bài nào,” dù chúng ta thừa biết ông ta sử dụng một “sức mạnh” nào
đó khiến lựa chọn của vị khán giả không hề tự do. Đây là vấn đề rất nghiêm
trọng với các nhà kinh tế học, chính trị gia và lý luận xã hội, vì muốn có
một xã hội dân sự chúng ta cần để con người chịu trách nhiệm về hành vi
của họ, nghĩa là phải giả định họ được tự do lựa chọn. Nếu như con người
bị gene và môi trường chi phối, làm sao chúng ta có thể phán xét và trừng
phạt một người vì một hành vi bất hợp pháp hay vô đạo đức? Sau đây là
một vài giải đáp cho câu hỏi hóc búa này mà tôi tin là sẽ toàn vẹn cả về mặt
khoa học và xã hội:
Tự nguyện là một ảo tưởng hữu ích. Tôi cảm thấy “như thể” mình được tự
do ý chí ngay cả khi biết chúng ta sống trong một thế giới bị chi phối. Hẳn
bạn cũng như vậy. Vì không ai giải quyết thỏa đáng vấn đề tự nguyện và chi
phối trong suốt 4000 năm tư tưởng triết học và 500 năm nghiên cứu khoa
học, có lẽ vấn đề này không thể giải quyết được (thực ra, không thể giải
quyết có thể đơn giản chỉ do hạn chế của ngôn ngữ. Với cách định nghĩa hai
từ “tự nguyện” và “chi phối”, dường như không thể tìm ra giải pháp.) Vậy
tại sao bạn không hành động như thể thực sự được tự do ý chí, từ đó có
được sự thưởng công bằng cảm xúc cho ảo tưởng hữu ích này và tích tụ lợi
ích cho xã hội bằng cách để con người tự chịu trách nhiệm về hành vi của
họ?
Tự nguyện là một phần rất nhỏ của chi phối. Thay vì coi các khái niệm như
“tự nguyện” và “chi phối” như các sự vật được cụ thể hóa – một dạng thức
