“ảnh hưởng xã hội”. Họ muốn biết thông tin về số người tải một ca khúc về
có ảnh hưởng đến quyết định tải hoặc không tải nó về của các chủ thể khác
không. Đúng như dự đoán, số liệu biểu thị lượng tải về đã ảnh hưởng đến
những thành viên thuộc nhóm chịu “ảnh hưởng xã hội”: những bài hát có số
người tải về nhiều hơn tiếp tục được các thành viên mới tải về nhiều hơn,
trong khi lựa chọn của nhóm biết tên bài hát và ban nhạc lại cho kết quả cực
kỳ khác biệt. Điều này không có nghĩa là chất lượng của một cuốn sách,
một ca khúc hay bất kỳ sản phẩm nào khác không có ảnh hưởng tới quyết
định của người mua. Tất nhiên, nó có ảnh hưởng và ảnh hưởng đó có thể
lượng hóa được. Nhưng hóa ra khi người tiêu dùng đưa ra lựa chọn chủ
quan dựa trên đánh giá mang tính tương đối của các khách hàng khác thì
ảnh hưởng của sự xếp loại khách quan về chất lượng sản phẩm thường trở
nên mờ nhạt.
Những thị trường nơi việc buôn bán diễn ra dựa trên những bảng xếp hạng,
xếp loại và danh mục hàng bán chạy nhất dường như vận hành theo ý muốn
của riêng nó, giống như một cơ thể chung. Thực chất, đây mới chỉ là một
trong những hiệu ứng sẽ được đề cập trong cuốn sách này, minh chứng cho
mức độ ảnh hưởng của tâm hồn tới thị trường, và rộng hơn nữa là sự tồn tại
tinh thần riêng của thị trường. Hãy cùng suy ngẫm một câu chuyện kinh tế
khác qua bài học về sự tiến hóa có liên quan đến Hiệu ứng bán chạy nhất.
***
Hãy tưởng tượng bạn là một chủ nhà băng sở hữu một lượng tiền hữu hạn
có thể cho vay. Nếu bạn cho những khách hàng có mức độ rủi ro cao vay,
thực sự bạn đang chơi một canh bạc liều lĩnh vì con nợ của bạn có thể
không trả được nợ và tài sản của bạn cũng tiêu tán. Điều này tạo ra một
nghịch lý: Những người cần tiền chính là những người có mức độ rủi ro cao
nhất và vì thế khó lòng vay được tiền, trong khi đó những người ít cần tiền
nhất lại có mức độ rủi ro thấp nhất – và thế là người giàu càng giàu thêm.
Hai nhà tâm lý học tiến hoa John Tooby và Leda Cosmides đã gọi đây là
