Mông Cổ. Chính vì sống trên lưng ngựa, đánh thắng trên lưng ngựa nên
ngựa trở thành điểm chính yếu cho sự tồn tại của kỵ binh. Tốc độ hành
quân quá nhanh dẫn đến lương thảo thường không theo kịp, quân sĩ bởi vậy
thường mang theo lượng lương thảo tinh giảm và gọn nhẹ nhất, chủ yếu sẽ
là “tự cung tự cấp”, chém giết các điểm đến để lấy thức ăn cho người và
ngựa. Sinh thời, Thành Cát Tư Hãn cũng đã từng nói: “Phải chinh phạt kẻ
thù, phải bắt kịp kẻ thù, phải cướp bóc tài sản của bọn chúng...” Nhưng nếu
không có gì để mà cướp thì sao? “Vườn không nhà trống” của Đại Việt
chính là lời hồi đáp cho câu hỏi đó. Việc này khiến quân thiết kỵ Mông Cổ
chưng hửng. Cướp phá chẳng được gì, lương thực thì cạn kiệt. Đến một
thời điểm nhất định, chỉ cần dùng đại quân đã được ém kỹ, lấy sức nhàn
đánh quân mệt, nổ một phát sấm sét là coi như thành công. Kháng chiến
chống quân Mông Cổ lần thứ nhất năm 1258 hoàn toàn là theo tính toán
này. Khi đó quân Mông Cổ tiến vào Đại Việt theo đường Đại Lý. Đích thân
vua Trần Thái Tông và thái tử Trần Hoàng dẫn quân lên nghênh địch tại
Bình Lệ Nguyên (nay là Bình Xuyên, Vĩnh Phúc). Không quá khó hiểu khi
quân Đại Việt thất bại. Vai trò của Lê Phụ Trần chính là đã ngăn cản vua
Trần Thái Tông nướng quân ở Bình Lệ Nguyên mà tham mưu lại với Trần
Thủ Độ để chuyển sang thực hiện kế sách “vườn không nhà trống”, giải tán
toàn bộ vật lực trong thành khiến quân Mông gặp phải khó khăn về lương
thực. Trong vòng 10 ngày khi quân Mông cạn kiệt lương thực và đang chán
nản, vua Trần và thái tử lại dẫn quân phản công, trên Đông Bộ Đầu (nay là
quận Ba Đình, Hà Nội), quân dân Đại Việt thắng một trận tưng bừng, đuổi
quân Mông Cổ chạy một mạch về Trung Quốc. Dọc đường quân Mông Cổ
còn bị dân tộc thiểu số miền núi Tây Bắc do Hà Bổng chỉ huy tập kích càng
thêm hao tổn.
Như đã nói ở phần 1 của bài viết, người đời vì yêu thương và ngưỡng
vọng Đức Thánh Trần mà hễ nhắc đến nhà Trần, nhắc đến “ba lần thắng
quân Nguyên Mông” là đều nói về Trần Quốc Tuấn. Nhưng nếu xét riêng
về dòng tộc, đóng góp của Trần Quốc Tuấn dưới Trần Tự Khánh, Tô Trung
Từ hay Trần Thủ Độ. Nếu xét về công lao đánh giặc thì cuộc kháng chiến
