KHÚC CA 8:
TIẾNG NHẠC BI AI
HỒ QUÝ LY, BẢN BI HÙNG CA CỦA
HOÀNG ĐẾ SINH NHẦM THỜI
M
ột câu nói tuy đơn giản nhưng chạy suốt lịch sử, không chỉ ở Việt
Nam mà cả nhân loại. Một câu thành ngữ ngắn mà tàn nhẫn lột tả rõ
bản chất của những cuộc biến thiên. Nó có thể vùi một anh hùng xuống
bùn đen, cũng có thể tô sáng một nhân vật trong sử sách: “Thắng làm
vua, thua làm giặc”. Hậu thế đọc lịch sử đôi khi cần biết rằng “vua”
đương nhiên giỏi (không giỏi sao thắng?). Nhưng đừng đánh đồng
“giặc” là kém, “giặc” chưa chắc đã kém tài năng, kém bản lĩnh, chỉ là
số phận không chọn họ. Hồ Quý Ly chính là một nhân vật tiêu biểu
trong rất nhiều nhân vật không được thời đại và lịch sử lựa chọn như
vậy.
1. Hồ Quý Ly và bi kịch mất nước
1.1. Cuộc chiến Đạt Minh - Đại Ngu
Như chúng ta đã được đọc ở khúc ca số 7, nhà Trần và “hào khí Đông A”
chính là triều đại sở hữu võ công oanh liệt nhất lịch sử Việt Nam với ba lần
đánh bại giặc Nguyên Mông xâm lược. Triều đại tồn tại 175 năm với 12 đời
vua này có một điều khá đặc biệt. Khi chiến thắng, họ rực rỡ nhất, còn khi
thất bại, họ điêu tàn đến tận đáy. Trong thế kỷ XIII, vó ngựa Mông Cổ đánh
khắp từ Âu sang Á, bất khả chiến bại và là nỗi kinh hoàng của tất cả các
quốc gia, nhưng thua Đại Việt những ba lần. Kết quả, Toa Đô bị chém,
