Có những nỗi oan của Hồ Quý Ly mà hậu nhân có lẽ cần phải luận giải
cho rõ ràng. Theo sử sách, Hồ Quý Ly gốc Chiết Giang (Trung Quốc). Tên
nước Đại Ngu cũng là có ý hướng về Trung Quốc (Nghiêu - Thuấn). Nhưng
nếu vậy thì sao ông cương quyết không chịu hàng mà đánh đến cùng như
thế, và người Nam phản bội ông chứ nào phải ông không giữ đất đâu? Nếu
bảo là Hồ Quý Ly hướng về Trung Quốc thì khi cải cách sao Hồ Quý Ly
không ca ngợi Nho giáo mà ngược lại còn hết mực phê phán, không dùng
tiếng Hán mà lại muốn Việt Nam tự lực tự cường, bằng cách đưa chữ Nôm
vào dạy phổ thông (việc làm mà sau này chính Quang Trung, Nguyễn Trãi
cũng rất tích cực ủng hộ)? Thời đại ngắn ngủi của Hồ Quý Ly, lớp học miễn
phí được dựng nên tại các lỵ sở, phủ. Còn trước đó, chỉ Thăng Long mới có
trường học công lập. Xã hội của Hồ Quý Ly là xã hội chỉ dành cho người
tài và người công tâm, những kẻ bất tài vô dụng đều bị loại bỏ. Trong khúc
ca số 6 về Lý Thường Kiệt có nhắc đến hoạn quan Nguyễn An, tổng công
trình sư xây dựng Tử Cấm Thành Bắc Kinh. Nguyễn An chính là người
sinh ra trong giai đoạn Hồ Quý Ly cải tổ này, cùng với Hồ Nguyên Trừng là
hai nhân tài kỹ thuật đã mất của dân tộc ta.
Cải cách của Hồ Quý Ly còn nằm ở y tế. Ông lập ra một bộ phận gọi là y
tỳ để coi sóc việc thuốc thang, đấy chính bệnh viện thời nay. Hồ Quý Ly
còn mạnh tay cải tiến bộ luật hình sự và cải tổ thuế. Người không có đất,
đàn bà góa và kẻ mồ côi được miễn thuế. Ông hạn chế số nô tỳ trong các
điền trang (chính là điều đã gây đụng chạm đến tầng lớp quý tộc nhà Trần).
Đặc biệt, về kinh tế Hồ Quý Ly có một quyết sách rất táo bạo. Ở khúc ca số
3, chúng ta biết được rằng, đồng tiền “Thái Bình hàng bảo” dưới thời Đinh
Bộ Lĩnh được coi là đồng tiền xưa nhất Việt Nam. Nhưng chỉ sau năm thế
kỷ, Hồ Quý Ly đã tạo ra tiền giấy. Quan điểm của Hồ Quý Ly, đồng là dùng
cho quân sự, kỹ thuật, không phải để giao dịch hàng hóa. Đây chẳng phải là
tư duy của thế kỷ XIX, thế kỷ XX?
Hồ Quý Ly cũng sinh nhầm thời đại.
