2. Cải cách mang tên Hồ Quý Ly
Lòng dân và thể cuộc quân sự đều không theo Hồ Quý Ly, nhưng nhìn
lại di sản ngắn ngủi của ông trong 7 năm có thể chúng ta sẽ có những kiến
giải khác. . .
2.1. Thiên tài kỹ thuật Hồ Nguyễn Trừng
Hãy bắt đầu bằng cái tên Hồ Nguyên Trừng, người con cả của Hồ Quý
Ly. Không đơn thuần là tướng quân, ông còn là một nhà khoa học, nhà kỹ
thuật quân sự, một kỹ sư - kiến trúc sư xây dựng lỗi lạc, chưa kể còn là một
nhà văn tài năng. Về văn học, Hồ Nguyên Trừng là ông tổ của thể loại hồi
ký trong văn xuôi tự sự Việt Nam. Về quân sự, ông là người đã sáng chế và
chỉ đạo chế tác súng thần cơ (hỏa pháo cải tiến) và thuyền cổ lâu (thuyền
chiến lớn có hai tầng). Cần phải nhắc lại rằng, với súng thần cơ và thuyền
cổ lâu, sức mạnh quân sự của Đại Việt nhờ cải tiến khoa học của Hồ
Nguyên Trừng mà hoàn toàn vượt trội so với quân Đại Minh ở cả trên bộ
lẫn trên sông. Song khi một vương triều không có được lòng dân thì cơ đồ
đó sẽ là một cơ đồ nghiêng ngả, bất kể có trong tay những vũ khí tiên tiến
nhất. Hồ Nguyên Trừng còn là tổng công trình sư của thành nhà Hồ và đặc
biệt cũng là tổng công trình sư của hệ thống để điều khu vực miền Bắc
trong giai đoạn nhà Hồ cải cách.
Trí tuệ Hồ Nguyên Trừng được thể hiện qua công trình thành nhà Hồ đến
hôm nay còn di tích. Trong tài liệu sử học tỉnh Thanh Hóa, phần di tích
thành nhà Hồ, đã chép như sau:
“Toàn bộ mặt ngoài tường thành và bốn cổng chính được xây bằng
những phiến đá vôi xanh, được đục đẽo tinh xảo, vuông vức, xếp chồng
khít lên nhau. Các bức tường thành được ghép từ những khối đá lớn, có
phiến dài tới hơn 6 mét, ước nặng 20 tấn. Tổng khối lượng đá được sử dụng
xây thành khoảng 20000 mét khối và gần 100000 mét khối đất được đào
đắp công phu. Các phiến đá được đẽo vuông vức, công phu xếp đan xen
