thang máy đánh lên mặt thành, nhà Hồ phản công dữ dội, quân bị giết xác
chất cao như núi nhưng quân Minh vẫn không ngừng tấn công, bu lên thành
như kiến. Đúng lúc ấy, tướng nhà Hồ là Nguyễn Tông Đỗ có một sai lầm
cực kỳ nghiêm trọng, ông đục thành, lùa voi ra đánh. Điểm yếu của voi
chính là sợ lửa, quân Minh cho bắn tên lửa, bắn súng nhắm vào voi, khiến
voi sợ quá chạy ngược vào trong thành. Quân Minh bám theo voi, đuổi theo
vào trong, nhà Hồ thua to, các tướng nhà Hồ là Lương Dân Hiến và Thái
Bá Nhạc tử trận. Quân Minh đánh chiếm được thành Đa Bang cùng 12 voi
chiến và vô số binh khí. Thua trận quyết định ở Đa Bang, quân nhà Hồ
chạy dài về Tây Đô, bao nhiêu lần phản công là bấy nhiêu lần thất bại.
Trong những thất bại, có một trận tại Hàm Tử, nơi mà hơn một thế kỷ
trước, Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật đã đánh bại quân phương Bắc, thế
mà hôm nay, tình thế đã đổi ngược.
Ngày 23 tháng 4 năm 1407 (Âm lịch), quân Minh đã đánh đến Lỗi
Giang. Quân nhà Hồ không đánh mà tan. Ngày 29, quân Minh tấn công vào
cửa biển Điển Canh, thủy quân nhà Hồ tự tan vỡ. Hai cha con họ Hồ bơ vơ
không biết lánh đến đâu, trong khi đó ở mặt trận phía Nam, quân Chiêm
Thành cũng nhận “cháy nhà hội của” đánh ngược lên, lấy lại các vùng đất
năm xưa cống nạp cho Đại Việt. Tướng Ngụy Thức rơi nước mắt xin hai
cha con họ Hồ tự thiêu: “Nước đã sắp mất, bậc vương giả không chết bởi
tay kẻ khác!”
Nhưng Hồ Quý Ly không có khí khái tuấn tiết ấy, ông tiếp tục chạy về
Hà Tĩnh. Tại đó, lần lượt ông và hai con Hồ Nguyên Trừng, Hồ Hán
Thương bị bắt.
Vậy là mất nước.
1.2. Bài học của tiền nhân
Nhận định về thất bại của Hồ Quý Ly có lẽ cần nhìn ở rất nhiều mặt.
Ngoài lý do về hạn chế quân sự mà ta đã được thấy ở trên kia, còn một lý
do quan trọng nữa, đây là lòng dân không theo. Trước khi chiến tranh xảy
