Vào năm 1407, khi nhà Hồ thất bại và nhà Minh chiếm được nước ta,
quân phương Bắc đã thực hiện một cải cách khủng khiếp trên diện rộng để
đồng hóa. Chiếu thư của Minh Thành Tổ còn ghi rõ: “Nhiều lần trẫm đã
bảo các ngươi, phàm An Nam có văn tự gì, kể cả các câu hát dân gian, các
bia dù dựng lên một mảnh, hễ nom thấy là phá hủy hết... Sách vở do quân
lính bắt được phải ra lệnh đốt luôn, chớ được lưu lại.” Dẫn đến đã có ít nhất
31 tác phẩm đồ sộ đủ mọi lĩnh vực từ văn học, sử học, pháp luật đến quân
sự của cha ông ta biên soạn đời trước đã bị tịch thu và đưa sang Trung
Quốc, để hôm nay những gì chúng ta có trong tay chỉ là những trang tư liệu
nhỏ lẻ và câu chuyện huyền thoại về những bộ sách quý. Có thể kể ra đây
những tác phẩm đã mất vì bị nhà Minh cướp lấy, đó là bộ binh pháp của
nước Việt: Binh thư yếu lược, Vạn Kiếp tổng bí truyền thư của Hưng Đạo
Đại Vương Trần Quốc Tuấn, đó là bộ luật đầu tiên của nước Việt: Hình thư
của vua Lý Thái Tông đó là Quốc triều thông lễ và Hình luật của Trần Thái
Tông, Tứ thư thuyết ước của nhà giáo Chu Văn An và một bộ sử ta không
còn được dịp nghe nhiều: Việt sử cương mục của Hồ Tông Thốc.
Ngô Sĩ Liên, nhà sử học nước ta khi chứng kiến những sự kiện này phải
than lên tiếng ai oán đau lòng: “Giáo mác đầy đường đâu cũng thấy quân
Minh cuồng bạo. Sách vở cả nước thành một đống tro tàn.”
Chưa hết, 7000 thanh niên tài năng nhất, khỏe mạnh nhất, những thợ giỏi
của dân tộc ta bị bắt, hoặc bị thiên để tiệt nòi giống Việt. Trong những
người bị giải về Trung Quốc có cha đẻ súng thần công: Hồ Nguyên Trừng,
có kiến trúc sư xây dựng khu vực phía Bắc Tử Cấm Thành: Nguyễn An.
Ngoài nhân lực, nhà Minh còn vợ vét vật lực mang về phương Bắc, đấy là
235900 con voi, ngựa, trâu bò; thóc gạo, thuyền bè, binh khí. Đi cùng với
vơ vét nhân lực và tài lực, nhà Minh còn bắt hàng chục vạn dân định từ 16
đến 60 tuổi phải ra các công trường khai mỏ và mò ngọc trai với chế độ lao
dịch cưỡng bức. Những người thợ phải làm việc trong hoàn cảnh thiếu thốn
và nguy hiểm. Như hai câu trong Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi:
