thức, lúc này nó hành động và tuân theo mọi tác động của nhà thôi miên,
người đã lấy đi ý thức của nó; những hành động của con người trong trạng
thái này hoàn toàn trái ngược với những tính cách và thói quen của nó lúc
bình thường. Những quan sát kỹ càng hơn dường như có thể chứng minh
rằng, một người, nằm lâu trong đám đông và bị nó tác động, chẳng bao lâu
nữa - người đó qua sự bộc phát tình cảm một cách tự phát hoặc do một
nguyên nhân bất kỳ chưa biết đến - sẽ ở trong một trạng thái đặc biệt, và trở
nên mê mẩn rất giống một người bị thôi miên. Do tê liệt về tâm trí, người bị
thôi miên trở thành kẻ nô lệ của những lực vô thức trong nó, đó là những lực
mà nhà thôi miên có thể điều khiển một cách tùy ý. Cá tính có ý thức đã
hoàn toàn bị xóa bỏ, ý chí và khả năng xét đoán bị biến mất, tất cả các tình
cảm và suy nghĩ đều chuyển sang trạng thái có thể bị nhà thôi miên tác động.
Thành viên của đám đông cũng sẽ ở trong một trạng thái tương tự như
trạng thái trên. Nó không còn có ý thức về những hành động của nó. Trong
khi anh ta, như những người bị thôi miên, bị mất đi một số khả năng nào đó
thì những người khác trong đám đông lại bị dồn đến một trạng thái cực kỳ
kích động. Dưới tác động của lây nhiễm anh ta sẽ lao vào một hành động nào
đó với một sự hung dữ không cưỡng lại nổi. Và cái sự dữ tợn này trong đám
đông còn khó cưỡng lại hơn là khi bị thôi miên, bởi sự kích hoạt, giống nhau
đối với tất cả mọi người, do tác động qua lại sẽ ngày càng mạnh lên. Thành
viên của đám đông, những người có tính cách đủ mạnh để có thể chống lại
các tác động vào nó, chỉ là một số nhỏ và họ sẽ bị cái dòng chảy của đám
đông cuốn theo. Cùng lắm là họ có thể thử nương nhờ vào những ảnh hưởng
khác để tự làm xao lãng mình. Một ấn tượng hạnh phúc, một hình ảnh so
sánh đúng lúc nhiều khi ngăn cản được đám đông trước những hành động
đẫm máu.
Như vậy thành viên của một đám đông có những đặc điểm chính sau:
Mất đi cá tính có ý thức, cá tính vô thức chiếm thế thượng phong, suy nghĩ
và tính cảm bị hướng về một hướng bởi kích hoạt và lây nhiễm, có xu hướng
nhất quyết biến những ý tưởng bị kích hoạt thành hành động. Các thành viên
lúc này không còn là chính họ nữa, tất cả đã trở thành người máy và không
còn làm chủ được những hành động của mình. Chỉ riêng sự là một thành
viên của đám đông, con người đã tụt xuống nhiều nấc thang văn hóa. Là
người độc lập, có thể anh ta là một kẻ có học; trong đám đông anh ta là một
sinh vật hoạt động theo bản năng, có nghĩa là một kẻ mọi rợ. Anh ta có tính
khí bất thường, dữ dội, hoang dã nhưng cũng có sự nhiệt tâm và lòng dũng
cảm của một con người nguyên thủy, anh ta cũng giống nó ở tính dễ dãi do
