đó dễ bị quyến rũ bởi những lời nói và ý tưởng, dễ bị xúi dục làm những
hành động có thể rõ ràng xâm phạm vào những quyền lợi của chính anh ta.
Thành viên trong đám đông giống như hạt cát trong đống cát, luôn bị gió
cuốn đi theo mọi hướng bất kỳ.
Từ những lý do trên, tòa bồi thẩm ra các tuyên án mà mỗi một bồi thẩm
viên, khi là một người độc lập, tuyên bố phản đối chúng, quốc hội chấp nhận
thông qua các điều luật và các đề nghị là những điều mà mỗi một nghị viên,
như là một người độc lập, phủ nhận chúng. Lấy từng người ra một thì các
nghị viên là những người thông thái với những thói quen dễ chịu. Tập hợp
thành đám đông dưới tác động của những người cầm đầu, họ không một chút
lưỡng lự khi quyết định hành quyết những con người rõ ràng vô tội; bất chấp
những thiệt hại cho bản thân, họ vứt bỏ cả quyền bất khả xâm phạm và tiến
hành trừ khử những thành viên khác của nghị viện.
Không chỉ trong hành động thành viên của đám đông mới lệch ra khỏi
cái tôi thông thường của nó. Trước khi nó mất đi mọi độc lập tính, thì tình
cảm và suy nghĩ của nó đã bị biến dạng, kể như là, kẻ keo kiệt bỗng trở
thành người hào phóng, kẻ nghi ngờ trở thành cả tin, kẻ đáng kính trở thành
tội phạm, kẻ hèn nhát trở thành dũng cảm. Sự từ bỏ tất cả những đặc quyền
được ghi nhận của mình, hành động mà giới quý tộc đã làm trong giây phút
hân hoan của cái đêm vĩ đại 4.08.1789, chắc chắn sẽ không xảy ra nếu như
họ là những con người độc lập.
Từ những quan sát trên đây có thể rút ra kết luận rằng, đám đông không
thông minh hơn một con người độc lập. Xét về mặt tình cảm và về những
hành động bị chi phối bởi tình cảm, trong những điều kiện nhất định đám
đông cũng có thể trở nên tốt hơn hoặc xấu hơn. Điều đó hoàn toàn phụ thuộc
vào loại ảnh hưởng tác động vào đám đông. Cái này các tác giả chuyên
nghiên cứu về đám đông chỉ trên phương diện tội phạm đã hoàn toàn không
nhận ra. Dĩ nhiên các đám đông thường có tính tội phạm, nhưng không chỉ
có thế, nó cũng thường có cả tính quả cảm. Người ta dễ dàng làm cho đám
đông xông vào chỗ chết vì sự chiến thắng cho một niềm tin hoặc một lý
tưởng, người ta cổ vũ họ giành lấy vinh quang và danh tiếng để họ, như ở
thời thập tự chinh, mặc cho đói khát, vẫn xông lên giải phóng mộ chúa khỏi
những kẻ vô thần, hoặc như hồi năm 1793 cổ vũ họ chiến đấu bảo vệ đất đai
của tổ quốc. Chắc chắn những hành động anh hùng là vô thức, nhưng cũng
chính những hành động này đã làm nên lịch sử. Nếu người ta chỉ muốn ghi
lại những sự kiện vĩ đại được thực hiện với sự tính toán lạnh lùng vào sử
