quý, là những cái thường không thể nào tránh được bởi ý thức tự kiềm chế
đã nhường bước cho chúng.
Do bởi những kích thích tác động vào đám đông thay đổi liên tục và họ
luôn tuân theo chúng, vì thế bản thân đám đông dĩ nhiên cũng sẽ rất dễ biến
đổi. Chính vì vậy ta thấy họ trong phút chốc có thể chuyển từ chỗ tàn bạo
đẫm máu nhất sang anh dũng hoặc can đảm nhất. Đám đông dễ trở thành đao
phủ nhưng cũng dễ trở thành kẻ tử vì đạo. Trong tim họ tràn đầy nhiệt huyết
rất cần cho sự chiến thắng của mỗi một niềm tin. Người ta không cần phải
quay trở lại cái thời của những anh hùng để có thể nhận ra được đám đông
có khả năng gì. Không bao giờ họ mặc cả sinh mạng của mình trong một
cuộc khởi nghĩa; mới chỉ vài năm cách đây không lâu, một ông tướng (tướng
Boulanger) bỗng nhiên được nhân dân yêu mến, một khi ông ta đòi hỏi, dễ
dàng có hàng ngàn người sẵn sàng chém giết vì sự nghiệp của ông ta.
Đám đông chẳng suy tính bất cứ cái gì. Dưới ảnh hưởng của những kích
động trong giây phút họ có thể trải qua hàng loạt các trạng thái tình cảm trái
ngược nhau. Nó giống như những tàn lá trước gió, chúng chao đảo mọi
phương và rơi rụng. Nghiên cứu những đám đông cách mạng nào đó sẽ cho
phép ta có được những ví dụ về sự biến đổi trong tình cảm của họ.
Những sự biến đổi này làm cho sự lãnh đạo họ trở nên khó khăn, đặc biệt
khi nếu như một phần của công quyền nằm trong tay họ. Giả như những đòi
hỏi của cuộc sống hàng ngày không phải là một dạng luật lệ vô hình đối với
các tình huống, thì những chính thể dân chủ cũng sẽ không tồn tại được. Cho
dù đám đông rất thèm muốn nhiều thứ, tuy nhiên họ cũng không muốn giữ
chúng thật lâu. Giống như việc không có khả năng tư duy, đám đông không
thể có một ý chí bền bỉ.
Đám đông không chỉ bốc đồng và hay biến đổi. Giống như những con
thú hoang dã, họ không cho phép bất cứ một vật cản nào nằm giữa sự thèm
muốn và việc thỏa mãn sự thèm muốn đó, và họ càng ít cho phép hơn, khi
cái sự đa số của họ đảm bảo cho họ một cảm giác quyền lực không gì chống
lại nổi. Đối với một người trong đám đông cái khái niệm “không có thể”
hoàn toàn biến mất. Một người độc lập sẽ ý thức được rằng một mình nó
không thể châm lửa đốt cháy một cung điện, không thể trấn lột các quán
hàng, ngay cả trong ý nghĩ nó cũng không hề có một chút ham muốn làm
những điều như vậy. Là thành viên của đám đông nó ý thức được cái quyền
lực mà đám đông đã trao cho nó, và trong giây lát nó sẽ nghe theo sự kích
