có một con người vĩ đại nào lại biết cách gây ấn tượng vào tâm hồn đám
đông như Napoleon; mối quan tâm thường xuyên của Napoleon là sự tác
động vào tâm hồn đám đông. Ông ta mơ đến nó trong chiến thắng, trong lời
nói, trong hành động, và trong tất cả các công việc - ngay cả khi nằm chờ
chết ông ta vẫn còn mơ đến điều đó.
Làm thế nào để có tạo nên ấn tượng trong trí tưởng tượng của đám đông?
Chúng ta sẽ thấy điều này ngay bây giờ. Trong khi chờ đợi chỉ có thể nói
rằng, mục đích này sẽ không bao giờ đạt đến đựơc bằng cách thử tác động
vào suy nghĩ và lý trí. Antonius không cần đến những sự hùng biện trừu
tượng để kích động nhân dân chống lại những kẻ đã sát hại Cäsar. Ông ta chỉ
đọc cho họ nghe di chúc và cho họ xem thi hài của Cäsar.
Tất cả những gì làm kích động trí tưởng tượng của đám đông đều thể
hiện ở dạng một hình ảnh cô đọng, rõ nét, không cần có một phương tiện giải
thích nào đi kèm và chỉ được một vài sự kiện tuyệt vời hỗ trợ như: một thắng
lợi lớn, một điều kỳ lạ lớn, một tội ác lớn, một niềm hy vọng lớn. Chúng làm
cho sự vật được tiếp nhận một cách chớp nhoáng và không mảy may cần biết
đến nó đã như thế nào. Hàng trăm tội ác nhỏ hoặc hàng trăm tai nạn nhỏ
thường sẽ chẳng gây nên một chút tác động đáng kể đối với trí tưởng tựợng
của đám đông; thế nhưng nó lại bị sốc rất mạnh bởi duy nhất một tội ác man
rợ, một tại nạn thảm thương, cho dù máu có đổ ít hơn nhiều so với số máu
của tất cả những tai nạn nhỏ cộng lại. Đại dịch cúm cách đây vài năm làm
cho năm nghìn người Paris tử vong trong vòng vài tuần, song chỉ gây nên
chút ít ấn tượng tới trí tưởng tựợng của dân chúng. Dĩ nhiên thảm họa này,
trong cái nghĩa đúng nhất của nó, đã không tự biến thành một vài hình ảnh
thấy được, mà chỉ là những con số thống kê trong các báo cáo hàng ngày.
Một tai họa đáng lý ra phải lấy đi năm ngàn sinh mạng nhưng chỉ có năm
trăm người bị chết, và chỉ nội trong một ngày, tại một địa điểm công cộng,
nhiều người nhìn thấy, giả sử như sự sụp đổ của tháp Eiffel chẳng hạn, sẽ
gây nên một ấn tượng kinh khủng đổi với óc tưởng tượng. Sự phỏng đoán về
việc mất tích của một con tàu vượt đại dương, mà người ta nhầm tưởng rằng
nó đã bị đắm ngoài biển xa, đã đặc biệt kích thích trí tưởng tượng của đám
đông tám ngày liền. Các con số thống kê đến giờ cho thấy, trong cùng những
năm đó có tới hàng ngàn chiếc tàu lớn bị đắm. Thế nhưng đám đông chẳng
mảy may quan tâm đến những sự tổn thất một cách từ từ như vậy, những tai
nạn đã xảy ra theo một kiểu khác với số người chết và lượng hàng hóa bị tổn
thất lớn hơn nhiều.
