thụ được là quá nhiều, khó tiêu hóa và liên tục trượt ra khỏi đầu óc họ, và họ
không nạp thêm được cái gì mới nữa. Năng lực trí tuệ của họ bị suy giảm,
nguồn sinh lực dồi dào cạn kiệt, con người ở vào giai đoạn kết thúc của sự
phát triển đã xuất hiện. Nếu anh ta đi làm và lập gia đình, anh ta sẽ phó mặc
cho sự xoay vần, sống trong một vòng tròn khép kín không biết đến bao giờ
ra khỏi, anh ta cố thủ trong công sở của mình, thực hiện đều đều công việc
một cách không sai sót và không hề có ý định vượt ra khỏi phạm vi đó. Đó là
cái kết quả trung bình; cái thu được không bù lại nổi cái tổn phí. Ở Anh và ở
Mỹ, nơi mà ở đó tình hình cũng giống như ở Pháp hồi trước năm 1789, họ đã
thực hiện một tiến trình hoàn toàn ngược lại và thành quả đạt được cho thấy
ngày sau lớn hơn ngày trước.”
Nhà sử học tuyệt vời này tiếp theo đã chỉ cho chúng ta thấy sự khác biệt
giữa hệ thống giáo dục của chúng ta so với hệ thống giáo dục Anglo-Saxon.
Ở đó sự giảng dạy không dựa trên sách vở mà dựa trên chính sự vật. Ví dụ
như, người kỹ thuật viên sẽ được đào tạo ngay trong xí nghiệp chứ không
phải ở trong trường học; mỗi người có thể đạt đến chính cái trình độ phù hợp
với khả năng nhận thức của mình, trở nên người công nhân hoặc thợ cả, nếu
như anh ta không có khả năng tiếp tục đi lên, và trở nên kỹ sư, nếu như khả
năng của anh ta cho phép. Phương pháp này, đối với toàn bộ xã hội nó dân
chủ và thiết thực hơn là kiểu đặt hướng đi của cuộc đời con người phụ thuộc
vào một kỳ thi kéo dài nhiều giờ đồng hồ, mà anh ta phải tham gia vào độ
tuổi mười tám tới hai mươi.
“Trong bệnh viện, trong hầm mỏ, trong nhà máy, trong công việc kiến
trúc, công việc của luật sư, người học trò đủ tiêu chuẩn nhập học, trong
những năm tuổi trẻ của đời mình sẽ trải qua thời gian học nghề và làm thử,
tương tự như một thư ký cho một văn phòng hoặc một thợ sơn trong công
xưởng ở bên ta. Trước đó và cho đến khi vào làm, anh ta có thể tham gia một
vài khóa học cơ bản, trong đó anh ta liên tục thu lượm các kết quả quan sát
để bồi đắp cho mình các kiến thức cơ sở phù hợp. Tùy theo khả năng, trong
thời gian rỗi anh ta có thể theo học thêm các khóa học về kỹ thuật để kết hợp
với kinh nghiệm hàng ngày tùy theo mức độ của nó. Trong cách đào tạo như
vậy, khả năng thực tiễn tự nó sẽ lớn lên và phát triển đến một độ tương ứng
với năng lực của học trò có thể cho phép đạt được, và phù hợp với sự đòi hỏi
của công việc trong tương lai, điều mà ngay từ bây giờ anh ta đặc biệt muốn
vươn tới. Bằng cách như vậy thanh niên ở Anh và ở Mỹ đã nhanh chóng phát
huy được tất cả những gì có trong khả năng của mình. Với hai mươi lăm
tuổi, và nếu điều kiện thuận lợi có thể sẽ sớm hơn, anh ta đã trở thành một
người thợ có ích, hơn thế nữa có thể là một nhà kinh doanh độc lập, anh ta
