gia đình, tất cả đều bị hy sinh. Ngay cả bản năng sống còn ở họ cũng bị dập
tắt, và chỉ có tử vì đạo thường đối với họ mới là cái phần thưởng duy nhất
phải phấn đấu để đạt đến. Sức mạnh niềm tin của họ đã đem lại cho những
lời họ nói một sức kích động lớn. Đám đông luôn nghe theo những người có
ý chí mạnh. Những cá thể tập hợp nên đám đông sẽ bị tước đi toàn bộ ý chí
và quay theo một cách bản năng kẻ sở hữu ý chí.
Các dân tộc chưa bao giờ thiếu lãnh đạo, nhưng những người lãnh đạo đó
không phải ai cũng có được những niềm tin mạnh mẽ để có thể trở nên thánh
tông đồ. Thường đó là những thuyết gia khéo léo, chỉ theo đuổi nguyện vọng
cá nhân của mình, và bằng sự lừa phỉnh họ tìm cách quyến rũ những bản
năng thấp hèn. Ảnh hưởng mà họ tạo ra thường chỉ nằm lại ở bên ngoài.
Những người có sức thuyết phục lớn, đã từng nâng tâm hồn đám đông lên,
như Peter của Amiens, như Lutther, như Savonarola, như những nhà cách
mạng, chỉ phấn khích sau khi bản thân họ được khích lệ bởi một niềm tin.
Sau đó dĩ nhiên họ có thể tạo ra trong các tâm hồn một quyền lực đáng sợ có
tên gọi là niềm tin và cái quyền lực đó nó làm cho con người ta hoàn toàn trở
thành nô lệ cho ước mơ của nó.
Khơi dậy niềm tin, dù đó là niềm tin về tôn giáo, chính trị hoặc xã hội,
hay là niềm tin vào một con người hoặc một ý tưởng, là vai trò đặc biệt của
một lãnh đạo lớn. Trong tất cả sức mạnh, mà con người có để sử dụng, thì
niềm tin luôn là một sức mạnh có ý nghĩa nhất, và có lý khi kinh thánh coi
nó là một sức mạnh dời non. Trao cho con người niềm tin, có nghĩa là làm
cho sức mạnh của nó tăng gấp mười lần. Những sự kiện lịch sử lớn cũng
thường hay được làm nên bởi những tín đồ không tên tuổi, những người
chẳng có gì ngoài niềm tin. Không phải các nhà triết học, các nhà thông thái,
và trên hết không phải những kẻ hoài nghi đã tạo nên những tôn giáo lớn, là
những tôn giáo đã ngự trị thế giới và ngự trị những đế chế vĩ đại trải rộng từ
nửa địa cầu này sang nửa địa cầu khác.
Song những ví dụ như vậy chỉ hợp với những lãnh đạo lớn và số này rất
hiếm, đến nỗi lịch sử có thể đếm được con số của họ một cách dễ dàng. Họ
tạo nên đỉnh cao của một đội ngũ được sắp xếp giảm dần, bắt đầu ở bên trên
là những người có bẩm chất lãnh đạo và trở xuống cho tới người công nhân
ở bên dưới, là kẻ trong một quán rượu mù mịt khói thuốc lần lượt động viên
cổ vũ những đồng chí của mình, bằng cách lặp đi lặp lại liên tục những lời
nói khuôn sáo khó hiểu, mà theo anh ta chúng sẽ làm cho tất cả mọi ước mơ
và hy vọng trở thành hiện thực.