Trong tất cả các tầng lớp xã hội, từ cao nhất cho đến thấp nhất, con
người, chừng nào nó không còn đứng riêng một mình, nó sẽ rất dễ sa vào
vòng cương tỏa của một nhà lãnh đạo. Phần đông các con người, đặc biệt là
đám đông dân chúng, bên ngoài lĩnh vực nghề nghiệp của họ, họ hoàn toàn
không biết một chút gì cho rõ ràng và đúng đắn. Họ không có khả năng tự
điều khiển mình; vì vậy lãnh đạo phục vụ họ với tư cách là người chỉ lối. Bất
quá, tất nhiên là không hoàn toàn, lãnh đạo có thể được thay thế bởi báo chí,
chúng tạo cho độc giả các quan điểm và cung cấp cho họ những lời nói
khuôn sáo, mà khi vận dụng chúng đỡ phải mất công suy nghĩ.
Sự thống trị của các lãnh đạo cực kỳ tàn bạo và uy tín của họ có được
cũng chỉ nhờ vào sự tàn bạo này. Người ta thường thấy họ dễ dàng tạo được
sự thuần phục trong tầng lớp công nhân khích động nhất mà không cần phải
sử dụng bất cứ một phương tiện gì ngoài uy tín của mình. Họ ấn định số giờ
làm việc, mức tiền công, họ ra quyết định đình công cũng như thời gian bắt
đầu và kết thúc của nó.
Ngày nay các lãnh đạo đã từ bỏ dần dần việc sử dụng bạo lực, chừng nào
mà người ta có thể nài xin và làm cho họ yếu mềm. Bằng sự cai trị sử dụng
bạo lực những ông chủ mới này đã đạt được sự tuân phục của đám đông đối
với họ một cách dễ dàng hơn là bất kỳ một chính quyền nào. Nếu tự nhiên
lãnh đạo vụt biến mất và không có ai để thay thế ngay lập tức, đám đông sẽ
trở lại là một tập hợp rời rạc và không có sức kháng cự. Trong cuộc đình
công của nhân viên xe buýt tại Paris chỉ cần bắt giữ hai lãnh đạo của họ là đủ
để kết thúc ngay tức khắc cuộc đình công. Không phải sự đòi hỏi về tự do,
mà là lòng nhiệt tình phục vụ luôn ngự trị trong tâm hồn đám đông. Sự thôi
thúc phải vâng lời của nó lớn đến nỗi, nó quy phục một cách bản năng tất cả
những ai tuyên bố là ông chủ của nó.
Phân loại lãnh đạo
Trong một lớp các lãnh đạo ta có thể tiến hành một sự phân loại có ranh
giới rất rõ ràng. Có một loại gồm những người cương quyết, ý chí mạnh
nhưng không bền bỉ. Có loại khác, thường hiếm thấy hơn nhiều, là những
người có ý chí mạnh mẽ và bền bỉ. Loại thứ nhất rất sôi nổi, dũng cảm và táo
bạo. Loại này thích hợp đặc biệt đối với việc lãnh đạo những trận đột kích,
họ có thể lôi kéo đám đông bất chấp nguy hiểm và họ có thể làm cho những
tân binh trẻ trở nên những người anh hùng. Ví dụ Ney và Murat trong đế chế
thứ nhất là những người như vậy. Garibaldi ở thời đại chúng ta cũng thế, ông
