trước hết là những cái không có thể ông ta đã làm cho chúng trở nên có thể,
trên hết là sự phản kháng, những đòi hỏi chống lại ông ta, sự chua chát, tai
nạn, mỏi mệt, tuy nhiên chúng không bao giờ có thể làm cho ông ta nản lòng
và tê liệt; ông ta nghĩ tới nước Anh, đất nước đã chống lại ông ta, đã tấn
công ông ta không ngừng nghỉ, ông ta nhớ đến Ai cập và Pháp, những nước
đã ngập ngừng chậm trễ, nhớ đến lãnh sự quán Pháp, nơi đã cản trở những
công việc ban đầu nhiều hơn tất cả những ai khác, và người ta đã chống lại
ông như thế nào bằng cách bỏ khát không cấp nước cho công nhân để tác
động vào họ; sau đó ông ta nói về bộ hải quân và về những kỹ sư, về tất cả
những ai có kinh nghiệm và hiểu biết một cách sâu sắc về chuyên ngành của
họ, những người dĩ nhiên ý thức được tất cả các trở ngại và về mặt lý thuyết
họ tin vào kết quả thất bại mà họ đã tính toán và dự đoán, như người ta đã
từng dự đoán về nhật thực sẽ xảy ra trong một ngày hoặc một giờ nào đó.”
Giá như có một quyển sách thuật lại cuộc đời của tất cả những vị lãnh đạo vĩ
đại thì có lẽ cũng không có nhiều những tên tuổi trong đó, nhưng cái tên này
sẽ đứng ở vị trí hàng đầu của những sự kiện quan trọng nhất của văn hóa và
lịch sử.
§2. Phương tiện tác động của lãnh đạo
Sự khẳng định, sự lặp lại, sự truyền nhiễm Nếu đề cập đến việc tức thì lôi
kéo đám đông và quyết định họ phải làm một cái gì đó, ví dụ như cướp phá
một cung điện, chém giết để bảo vệ một cứ điểm kiên cố hoặc một chiến lũy,
người ta phải tạo ra một ảnh hưởng thật nhanh vào họ. Cách hiệu quả nhất là
dẫn ra một ví dụ. Tuy nhiên sau đó nhất thiết phải làm công tác chuẩn bị cho
đám đông về những tình cảnh nhất định nào đó và đặc biệt là kẻ muốn lôi
kéo họ phải có một tính cách mà lát sau tôi sẽ gọi là sự ảnh hưởng để phân
tích.
Song nếu là sự đề cập đến việc làm cho những ý tưởng, những tín điều
ngấm một cách từ từ vào tâm hồn đám đông, ví dụ như những học thuyết xã
hội hiện đại, thì người lãnh đạo phải vận dụng nhiều phương pháp khác
nhau. Cụ thể họ sử dụng chủ yếu ba loại: sự khẳng định, sự lặp lại, và sự
truyền lan hoặc truyền nhiễm (contagion). Tác động của chúng tương đối
chậm, nhưng kết quả đạt được rất lâu bền.
Sự khẳng định một cách thuần túy và đơn giản, không không kèm theo
nguyên do và không có bất kỳ bằng chứng nào là phương tiện chắc chắn
nhất, để làm cho một ý tưởng ngấm được vào tâm hồn đám đông. Sự khẳng
