Người ta phải nghĩ tới sự mê hoặc của cái quyền lực đáng ngạc nhiên đó,
nếu muốn hiểu cuộc hồi hương tuyệt diệu từ đảo Elba, sự chiếm lĩnh một
cách nhanh chóng toàn bộ nước Pháp bởi một con người đơn độc, đã phải
chiến đấu chống lại tất cả mọi lực lượng có tổ chức của một đất nước rộng
lớn, một con người mà người ta cho rằng đã quá mỏi mệt với sự chuyên chế
của nó. (Dịch ngược, đáng lẽ phải là, “đất nước mà người ta cho rằng đã quá
chán ngán sự chuyên chế của ông ta”). Chỉ cần một cái nhìn, tất cả những
tướng lĩnh được cử tới và thề bắt cho được ông ta đều trở nên thuần phục
không một chút chống đối.
“Napoleon lên đảo Elba hầu như có một mình và trở thành một kẻ kẻ tị
nạn của đảo nhỏ này thuộc quốc vương Pháp”, tướng Wolseley viết, “và từ
chốn đó ông ta khởi đầu cuộc lật đổ toàn bộ chính thể Pháp trong vòng một
vài tuần không hề có sự đổ máu để trở thành ông vua chính thức; đã có bao
giờ quyền lực cá nhân của một con người xứng đáng để thán phục hơn thế?
Đáng kinh ngạc làm sao cái quyền lực mà ông ta vận dụng từ buổi ban đầu
cho đến phút cuối của cuộc đời chinh chiến, và đây là trận cuối cùng, ngay
cả đối với đồng minh, bằng cách ông ta đã ép họ chấp nhận những quyết
định của mình; chỉ một chút xíu nữa thôi là ông ta có thể nghiền nát họ!”
Uy lực của ông ta vẫn còn sau khi ông qua đời và nó tiếp tục lớn lên. Nó
đã giúp cho người cháu không tên tuổi của ông ta trở thành hoàng đế. Ngày
nay qua sự tô điểm lại các huyền thoại về ông người ta thấy được cái bóng vĩ
đại này còn mạnh mẽ dường nào. Hành hạ con người, tàn sát cả triệu mạng
sống, dẫn đến hết cuộc xâm lăng này đến cuộc xâm lăng khác của kẻ thù, tất
cả những cái đó các bạn đều được phép, nếu như các bạn có đủ uy lực và có
đủ tài để giữ cho uy lực đó luôn tồn tại.
Chắc chắn ở đây tôi đã nêu ra một trường hợp ngoại lệ đặc biệt, nhưng
nó thích hợp cho việc hiểu biết quá trình phát triển (lan tràn, sinh sôi nảy nở)
của các tôn giáo lớn, các học thuyết và các đế chế. Không có cái sức mạnh
mà uy lực tác động vào đám đông, sự phát triển đó có lẽ vẫn là điều chưa
hiểu được (tối nghĩa, đáng ra phải dịch là, “sẽ không có cách nào hiểu nổi sự
lan tràn đó”).
Đánh mất uy lực
Nhưng uy lực không chỉ hình thành nên từ uy tín cá nhân, từ vinh quang
chiến trận, từ sự sợ hãi tôn giáo, nó cũng có thể có một nguồn gốc không
mang một ý nghĩa nào cả và tuy thế nó cũng rất mạnh mẽ. Thế kỷ 19 đã cho
