[ CHÚ THÍCH ]
Kình nghê tức là cá voi và cá kình, những con cá lớn rất mạnh mẽ ở
ngoài biển xa. Ý Trác muốn nói là những kẻ cầm đầu nổi dậy ở phương xa
chưa diệt được.
Y Doãn và Hoắc Quang đều là những đại hiền thần đời Thương Chu,
nổi danh trong lịch sử Trung Hoa.
Trỏ việc Đổng thái hậu bị Hà thái hậu bức chết.
Ngày xã tháng hai còn gọi là ngày xuân xã, theo tục lệ xưa Trung Hoa
là ngày Mậu sau ngày lập xuân năm ngày. Mùa thu cuãng có ngày thu xã,
tức là ngày Mậu sau ngày lập thu năm ngày.
Việc này xảy ra ở nước Trịnh, thời Xuân Thu.
Chỗ này Bùi Tùng Chi trích dẫn một việc xảy ra vào cùng thời gian, ở
hai cuốn sách khác nhau, về hai cái chết rất khác nhau của cái người có
tên tự là Đức Du, ở cùng quê, một người có tên là Ngũ Phu, một người có
tên là Ngũ Quỳnh, và hhông hiểu được đó là một người hay là hai người
khác nhau.
Nên nghĩ đến mối thù của Ngũ Tử Tư mà ngoảnh mặt về phía bắc: ý
nói chú của Thuật là Thái phó Viên Ngôi bị Đổng Trác giết hại, Thiệu
khuyên Thuật nên báo thù, ngoảnh mặt về phía bắc theo mình để đánh
Đổng Trác.
Bốn châu: chỉ bốn châu mà Viên Thiệu chiếm lấy là: U châu, Kí châu,
Tinh châu, Thanh châu.
Chủ minh: chỉ việc đứng đầu hội thề. Bấy giờ hào kiệt của miền Sơn
Đông hội thề để đánh Đổng Trác, tôn Thiệu làm chủ minh.
Trác sang phía tây vào cửa quan: chỉ việc Trác dời đô từ Lạc Dương
sang phía tây vào cửa quan Hàm Cốc mà đến thành Tràng An.
Quân ‘bạch mã nghĩa tòng’: tức quân theo nghĩa cưỡi ngựa trắng.
