vua Thuấn vẫn có chỗ kém đấy’! Lại nói: ‘Lòng nhân xa sao? Ta muốn
lòng nhân, lòng nhân đến vậy’. Nếu làm theo lòng nhân, dân sẽ yên mãi”.
Thư tấu xong, hạ chiếu nói: “Thái phó học rộng tài cao, dốc lòng coi việc,
lại xét hình pháp sâu xa. Việc lớn này, nên cùng công khanh trăm quan bàn
bạc”. Tư đồ Vương Lãng bàn cho rằng: “Do muốn dễ giảm các tội chết để
tăng thêm hình phạt chặt đứt chân, đấy là ngồi nằm mà dựng lên, hóa thay
chết thành người sống vậy. Theo ý ngu của thần, vẫn chưa họp ý nhỏ khác.
Năm cách xử tội đã ghi vào hình luật, tự nó có cách giảm một bậc tội chết
rồi, không xử chết thì giảm. Dùng được đã lâu, không đợi phải mượn búa
đục xa xôi ở hình pháp xẻo thịt, sau đó có các bậc tội vậy. Người có lòng
nhân thời trước không nỡ dùng cách xử xẻo thịt đau đớn, cho nên bỏ mà
không dùng. Từng dùng đến nay, đã qua mấy trăm năm. Nay lại dùng nó,
sợ rằng giảm hình pháp chưa thành văn trong mắt muôn dân thì lời xét hỏi
về tội xẻo thịt đã lan ra trước rồi, đấy không phải là cách kêu gọi người xa
đến vậy. Nay xét cái mà Do muốn giảm bớt tội chết, khiến cho giảm tội
chết bằng các tội cắt tóc, chặt chân, e rằng là dễ dãi, quay lại với nhiều năm
soạn lập. Trong dẫu có ân cho sống thay chết không kể hết, nhưng ngoài
không có tiếng chặt chân thay cho tiếng gào sợ thôi”. Hơn trăm người bàn,
phần nhiều giống với Lãng. Đế cho là Ngô, Thục chưa bình, lại thôi. [9]
[9] Viên Hoành nói: “Lòng dân vui cả thì không thể vẹn cả, đấy là vật
dùng có lợi thì treo ở ngoài mà lòng ham muốn động ở trong vậy. Cho nên
có hành động tranh giành đến lấy, mong tìm việc dễ dãi. Đến lấy không
thôi, không đủ được lòng ham muốn, là cái lòng tìm cầu may mắn sinh ra
thế. Mong tìm cái không may, không phải là cái mà người ta muốn, là cái
tính gian trá giận dữ gây nên vậy. Các bậc Đế Vương ngày trước biết như
thế, nếu muốn dẹp cái xấu, có người phải dùng đức hóa trước để dạy bảo
lòng chúng; nếu lòng chúng không đổi thì mới dùng hình phạt. Kinh Thư
viết: ‘Trăm họ không thân, năm đức không được kính, ngươi phải giữ chức
Tư đồ để sửa sang năm lễ nghi. Người Man Di phạm người Hạ, làm ác gây
oán, ngươi phải làm kẻ sĩ, dùng năm loại hình phạt’. Vậy thì có đức, đặt
hình phạt, xem xét mà dùng được. Thời Tam đại thay nhau, nghĩa đã rõ rồi.
