ĐẶNG NGẢI TRUYỆN
Đặng Ngải tự Sĩ Tái, người huyện Cức Dương quận Nghĩa Dương. Mồ
côi cha từ thở nhỏ, lúc Thái tổ đánh Kinh Châu, Ngải chạy đến Nhữ Nam,
tự làm ruộng nuôi thân. Năm 12 tuổi, Ngải theo mẹ đến Dĩnh Xuyên, có
đọc một tấm văn bia cổ trên cái gò lớn, có câu rằng: “Văn tự có khuôn
phép, ấy là hành vi của kẻ sỹ vậy”, (văn vi thế phạm, hành vi sĩ tắc) Ngải
rất thích thú bèn lấy danh là Phạm, tự là Sĩ Tắc. Về sau họ hàng đều dùng
tên ấy, việc đổi danh là vậy. Lúc Ngải làm Đô uý học sỹ, bởi tật nói lắp,
không được cất nhắc lên làm cán tá
, chỉ giữ chức trông coi đám nông
dân cấy cầy phạt cỏ. Có ông lão làm Đề lại là người đồng quận thương
Ngải gia cảnh bần hàn, chu cấp cho rất hậu, Ngải cũng chẳng chịu cảm tạ.
Mỗi khi đi đâu nhìn thấy núi cao đầm rộng, Ngải thường lấy tay đo vẽ chia
thành bờ luỹ lập quân doanh, người bấy giờ thấy thế đều cười chế nhạo.
Sau này Ngải được làm chức Điển nông cương kỷ, rồi làm Thượng kế lại,
bởi thế mới được tham kiến Thái uý Tư mã Tuyên Vương. Tuyên Vương
lấy làm lạ, cho vời đến làm duyện
, sau lại đổi cho làm Thượng thư lang.
Sách Thế ngữ chép: Lúc còn trẻ Đặng Ngải làm người giúp việc cho
quan Điển Nông coi sóc việc chăn dân cùng với Thạch Bao khi ấy mới
chừng 12, 13 tuổi. Bấy giờ quan Yết giả ở Dương Địch là Quách Huyền
Tín, có con là Quách Đản Nguyên được Vũ Đế dùng làm Giám quân. Vào
giữa những năm Kiến An, bởi con nhỏ là Cát khởi binh làm loạn ở Hứa
Đô, Huyền Tín phải chịu hình tại gia, vì thế Điển nông Tư mã mới cần tìm
một người đánh xe, Ngải-Bao được chọn làm việc ấy, đánh xe đi được
chừng hơn 10 dặm, thấy thành thục lắm, tỏ ý hài lòng, mới cho cả hai
người cùng đi theo để giúp việc. Ngải sau này làm Điển nông Công tào,
phụng mệnh đến chỗ Tuyên Vương, vì thế mới được Tuyên Vương biết đến,
rồi sau này mới được cất nhắc lên.
Thời bấy giờ mùa màng tốt tươi, các loại sâu có hại chẳng có, triều đình
phái Ngải đi qua đất Trần-Hạng về phía Đông đến Thọ Xuân. Ngải coi xem
rồi nói: “Đất đai ở đây rất tốt mà thiếu nước, không tận dụng hết được địa
