Triệu Quát là con của Triệu Xa, tướng nước Triệu. Tần đánh Triệu,
Liêm Pha là tướng Triệu cự Tần, Tần không thắng được, tướng Tần lập kế
nói rằng người Tần chỉ sợ Triệu Quát chứ không sợ Pha, vua Tần lấy Quát
thay Pha làm tướng, mẹ Quát can, vua Triệu không nghe, mẹ Quát xin rằng
nếu Quát thua quân sẽ không phải chịu tội cùng với Quát, vua Triệu ưng,
sau quả nhiên Quát bị tướng Tần là Bạch Khởi đánh tan, giết hết bốn mươi
vạn quân Triệu, nước Triệu rung động, mẹ Quát đã có lời từ trước, không
phải tội.
Quản Trọng là bầy tôi của Tề Hoàn Công, danh tiếng lẫy lừng khắp
Trung Hoa cổ đại thời Xuân Thu, giúp cho nước Tề cường mạnh, làm bá
chư hầu.
Tức sông An Dương, con sông này chảy từ vùng Sơn Tây xuyên qua
vùng Hà Nam.
Chỗ này nhắc đến rất nhiều điển tích cổ, ND chưa tra cứu được.
Thiền Vu là vua xứ Hung Nô. Nguyên xứ Hung Nô có nhiều bộ lạc,
mỗi bộ lạc đều có một vị Thiền Vu, Thiền Vu đại loại cũng chỉ là tù trưởng
của một bộ lạc mà thôi.
Nguyên văn chỗ này là chữ ‘Đinh tù’, mà chữ Đinh là chỉ Thiên Can
theo lịch âm, vậy chữ ‘tù’ chả có nghĩa gì. Lại chiếu theo sự kiện xảy ra thì
năm ấy phải là năm Đinh Dậu. Vậy nên tạm dịch là ‘Năm Đinh Dậu.’
Triệu Xa là danh tướng nước Triệu thời Chiến Quốc, Đậu Anh là
tướng giỏi thời Tây Hán, được vua ban thưởng cho của cải, đem chia hết
cho quân sĩ, vì thế quân sĩ phấn khởi tin phục, sau ra sức đánh giặc lập nổi
công to.
Người Trung Quốc xưa ở vùng Hoa Hạ, gọi các dân tộc thiểu số ở
bốn phía xung quanh là Bắc Địch, Tây Nhung, Đông Di, Nam Man.
Nguyên văn câu này là “Hạ ngũ dụng’. Xem ra chữ ‘dụng’ ở đây chả
có nghĩa gì, có lẽ nguyên bản chép sai, vì chữ dụng với chữ ‘nguyệt’ chỉ
