chính bản thân mình, đã đẩy gã trở về nơi, từ đấy gã ra đi. Gã trở về vào
một đêm tối trời, trong sự thôi thúc không nguyên cớ. Gã mò mẫm lần về,
nằm tịt trong bãi mả của làng. Không còn một chỗ nào khác dành cho gã. Ở
làng gã, bãi tha ma nằm kề sát cuối làng, chỉ cách một rẻo bãi rất nhỏ. Hẳn,
tổ tiên làng gã lập thế để âm, dương đỡ cách biệt. Mãi khuya, gã mới dám
lần về. Trong đêm âm u, gã vẫn nhận ra cái bóng lùm lùm của cây gạo già.
Làng gã, cây đa, cây đề rất nhiều nhưng gạo chỉ mỗi một, trồng ở bãi mả.
Cây gạo già lắm. Gốc sùi ra, gai gạo không còn chỗ để mọc. Bao nhiêu lần,
cỗ xe tang đã đậu dưới gốc gạo, trước khi tiễn những linh hồn sang một
kiếp khác, thế giới khác. Gã nép sát vào gốc, phía kề với tường nghĩa trang
liệt sĩ. Ngay cả nghĩa trang liệt sĩ ở làng gã cũng đặc biệt. Được dựng ngay
trong bãi mả của làng. Để các liệt sĩ được gần gụi với gia đình. Âu cũng là
một cách an ủi.
Ngày còn chăn trâu, gã thường ngồi ở chỗ này. Một chỗ ngồi cực tốt.
Mùa hè mát mẻ, mùa đông kín gió, lại nhìn thấy làng rõ mồn một. Bây giờ,
gã chỉ thấy làng mình mờ mờ như một pháo đài ảo, có những ánh đèn đỏ,
nom như những con mắt tọc, man dại. Đã khuya, thoảng có những vệt chó
sủa rộ dài. Gã ngồi mê man. Gã chui nhủi ra khỏi cuộc chiến tranh, để đến
nỗi không còn đường về. Cuộc chiến tranh của riêng gã kết thúc bi thảm ở
hang Dơi dạo nào. Không còn đường về, từng ấy năm gã nhục nhã trong
kiếp người lầm lụi. Khoác áo của đủ mọi lốt người. Gã sống như một sinh
vật thừa thãi trong vương quốc trần gian. Gã cay đắng nhận ra rằng, làm
nên đời một con người chỉ là vệt ranh giới mỏng mờ phân định vinh và
nhục. Từ cái trại nhỏ của ba cô gái, gã sống lang thang trong rừng như một
con vượn già thành tinh. Gã không dám về đơn vị. Thằng Phương đâu? Câu
hỏi ấy tước của gã mọi điều, kể cả quyền được chết. Đấy, chiến trường rộng
lớn, đến cả một chỗ chết, gã cũng không có. Dù chẳng có ai tranh giành.
Thằng Phương đâu? Gã không hề được hưởng một ngày hòa bình. Gã lang
thang hết vùng này, vùng khác, làm đủ mọi thứ nghề để sống. Nhục lắm,
đến cái tên của mình cũng không dám gọi.
