TẦNG ĐẦU ĐỊA NGỤC - Trang 288

giờ chỉ có khoảng từ mười hai triệu đến mười lăm triệu người đang ở tù
song những tù nhân tin rằng có tới hai mươi triệu đến ba mươi triệu người
đang ở tù. Họ cho rằng bên ngoài nhà tù gần như không còn đàn ông nữa.
Câu hỏi "Người ta nên ở tù lúc nào nhất?" ngụ ý muốn hỏi người ta nên ở
tù khi còn trẻ hay ở tù khi đã già? Nhiều tù nhân thường là những anh trẻ.
Ở tù trẻ, người ta có dịp tìm biết nghĩa lý của đời sống, biết những gì có giá
trị thực trong đời và những gì tầm thường, để tới năm ba mươi nhăm tuổi,
sau khi đã ở tù mười năm, người đàn ông vừa trưởng thành có thể xây dựng
đời mình trên những căn bản hiểu biết khôn ngoan và đứng đắn. Những
người ở tù khi đã già có thể khổ sở khi thấy rằng đời mình là một chuỗi dài
những sai lầm đó. Nhiều tù nhân khác – đa số là những ông tù già – cũng
lạc quan không kém khi nói rằng người ta nên ở tù khi về già, về già đi tù là
nhất. Vì khi đã già, người ta vào tù như vào Viện Dưỡng Lão vậy. Lúc đó
người ta đã tận hưởng được tất cả những lạc thú ở đời. (Trong ngôn ngữ
của tù nhân, "tất cả" có nghĩa là việc có một tấm thân đàn bà, quần áo tốt,
thức ăn tốt và rượu mạnh). Họ đưa ra nhận xét là đời sống trong tù không
làm hại gì được những người già trong khi nó có thể làm hại rất nhiều
những người trẻ. Có những người trẻ, sau khi được ra khỏi tù, trở thành
"không còn thích đàn bà".
Đó là đề tài đang được bàn cãi sôi nổi nhất trong phòng. Tù nhân thường
rất ham nói. Nhiều người nói để trấn an mình, để an ủi mình, nhiều người
nói để tự hành hạ mình, tự làm mình thêm khổ sở. Nhưng rốt cuộc, vấn đề
vẫn không được sáng tỏ hơn, vẫn không ai nắm được sự thật. Trong những
buổi chiều Chủ nhật người ta thấy ở tù là một lạc thú, nhưng khi họ trở dậy
vào sáng thứ Hai, ở tù bao giờ cũng là một cực hình.
Nhưng việc thảo luận về đề tài ở tù vào tuổi nào tốt trên đây tuy có nhiều
người tham dự nhưng không bao giờ đưa những người tham dự đến chỗ
kích động, to tiếng. Trái lại, cuộc trao đổi ý kiến đưa họ đến gần nhau hơn
trong nỗi buồn chung. Cuộc thảo luận không dẫn người ta đến đâu hết, nhất
là không làm cho người ta cáu giận.
Cuộc thảo luận về đề tài ở tù tàn đi, gian phòng im lặng trong một lúc, sau
đó người ta nghe tiếng Khorobrov nói: