điếu văn đã chuẩn bị từ trước, nội dung phải là than thở việc Viên
Thiệu quay lưng với triều đình, từ đó chìm đắm trong kiêu ngạo, sao
Tào Tháo lại không nói đến?
Tình cảm trỗi dậy, nào còn nhớ được những lời giả nhân giả nghĩa
nữa? Nào là phụng thiên tử, tôn đại nghĩa, nào là dối đời, trộm danh...
mấy câu ấy đều bị vứt đi đâu cả rồi! Tào Tháo quay người lại, lặng nhìn
phần mộ Viên Thiệu, than khóc:
— Bản Sơ! Nếu gặp đời thái bình, ngài và ta tất đã thành mối giao
tình gan ruột, nhưng bá chủ trong đời loạn này chỉ có một, người chẳng
biết lo cho mình thì trời tru đất diệt, ta mới bất đắc dĩ mà làm vậy! Ngài
đã quy tiên, những oán thù trước đây hãy xóa bỏ hết, hôm nay lão đệ
đến viếng ngài đây... Nhớ lại năm xưa, khi cử binh ngài có nói với ta
rằng: “Phía nam dựa vào Hoàng Hà, phía bắc có đất Yên, Đại cách trở,
lại thêm người Nhung, Địch, quay về phía nam mà tranh thiên hạ, có
thể cứu vớt cho dân chúng không?” Ta bèn nói: “Ta dựa vào trí lực
trong thiên hạ, lấy đạo lý mà chế ngự, chẳng có gì là không thể!" Hôm
nay nhìn lại, ngài và ta ai đúng ai sai?... Ngài học cách của đức Quang
Vũ dấy binh ở Hà Bắc trung hưng thiên hạ, vốn có thể trở thành vô địch
thiên hạ, nhưng lại tự làm theo ý mình, coi thường quần hùng, cho nên
mới có tình cảnh hôm nay. Chỉ là vì ngài ngông cuồng... ngài ngông
cuồng... ngài ngông cuồng gì chứ! - Tào Tháo lau nước mắt, chỉ khắp
một lượt những người bên mé đông, - Ngài có biết quần thần thuộc hạ
phải chịu bao đắng cay? Ngài có biết dân chúng Hà Bắc đang kêu gào
đói khát? Ngài có biết sau khi ngài chết bao nhiêu người đã vì ngài tận
tiết mà chết? Tại sao ngài lại ương ngạnh tự quyết, không nghe lời
trung ngôn chứ? - Người ta luôn nhìn thấy rõ người khác nhưng lại
không nhìn thấy rõ chính mình, tuy nói câu nào cũng có lý nhưng Tào
Tháo lại quên rằng có những lúc ông cũng ương ngạnh, cuồng vọng
chẳng kém gì Viên Thiệu, - Bản Sơ à! Có câu “Biết con không ai bằng
cha”, cũng đáng trách ngài lo việc không chu đáo, lập con kế thừa
không rõ ràng, lại thêm hai con kiêu ngạo, ngu muội, lỗ mãng, dẫn tới
nước mất nhà tan... Ta thực giận thay! Hận ngài nuôi dạy ra hai tên phá
