TÂY SƠN BI HÙNG TRUYỆN - Trang 11

Đời vua Thái Tổ, Thái Tông
Lúa thóc đầy đồng, trâu chẳng buồn ăn.
Nhà Hậu Lê truyền ngôi được trăm năm, đến đời vua Chiêu Tông thì Mạc
Đăng Dung soán ngôi vua lập nên nhà Mạc vào năm Đinh Hợi (1527). Lúc
bấy giờ có quan Hữu vệ Điện tiền tướng quân An Thạch Hầu Nguyễn Kim
cùng rể là Trịnh Kiểm tìm dòng dõi vua Lê Thái Tổ lập lên làm vua rồi đem
quân chiếm đất Nghệ An đánh nhau với nhà Mạc.
Sau Nguyễn Kim chết, binh quyền về tay Trịnh Kiểm. Kiểm sợ con
Nguyễn Kim là Nguyễn Uông và Nguyễn Hoàng tranh quyền với mình, bèn
giết chết Nguyễn Uông. Trịnh Kiểm lại có ý xưng làm vua, nhưng thấy
lòng người còn thương mến nhà Lê nên sai sứ vào Hải Dương hỏi ý Trạng
Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Trạng Trình bảo:
- Năm nay mất mùa, thóc giống không tốt nên tìm giống cũ mà gieo mạ.
Rồi Trạng sai đầy tớ quét dọn chùa rồi đốt hương khấn rằng: Giữ chùa thờ
phật thì ăn oản.
Kiểm hiểu ý vẫn giữ vua Lê làm hư vị, còn mình nắm giữ hết quyền hành.
Nguyễn Hoàng thấy Trịnh Kiểm giết anh mình là Nguyễn Uông sợ vạ lây
đến thân, bèn lén vào hỏi ý Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Trạng chỉ tay
vào Nam nói:
- Hoành Sơn nhất đái vạn đại dung thân (một dãy Hoành Sơn dung thân
ngàn đời).
Hoàng lấy tình thâm ruột thịt nói với chị mình là vợ Trịnh Kiểm tên là
Ngọc Bảo, xin với Kiểm cho Hoàng vào trấn đất Thuận Hóa (Bình Trị
Thiên ngày nay). Ấy là vào năm Mậu Ngọ (1558).
Sau Trịnh Kiểm chết, con là Trịnh Tùng lên thay quyền. Tùng đem quân
đánh dứt được nhà Mạc. Tùng vẫn giữ vua Lê làm hư vị, còn mình tự xưng
là chúa Trịnh.
Nguyễn Hoàng vào trấn đất Thuận Hóa thấy Trịnh Tùng xưng chúa ở
Thăng Long, bèn tự xưng là chúa Nguyễn. Về sau Hoàng chết, con là
Nguyễn Phúc Nguyên sai Đào Duy Từ đắp lũy Trường Dục ở Châu Bố
Chánh (Quảng Bình ngày nay) chống nhau với quân Trịnh.
Hai bên bắt đầu đánh nhau vào năm Đinh Mão 1627. Từ ấy về sau đất nước