TÂY SƠN BI HÙNG TRUYỆN - Trang 12

chia hai, lấy sông Linh Giang làm ranh giới. Từ sông Linh Giang trở ra tục
gọi là Đàng Ngoài. Từ sông Linh Giang trở vào tục gọi là Đàng Trong.
Hai Đàng đánh nhau ngót một trăm năm, tạo ra cảnh binh đao khói lửa,
huynh đệ tương tàn, nhân dân ta thán!
Ở Đàng Ngoài, Trịnh Tùng mượn tiếng tôn phò vua Lê nắm hết quyền
hành. Thủa ấy trong nhân gian thường truyền miệng nhau câu sấm rằng:
Chẳng Đế chẳng Bá, quyền nghiêng thiên hạ,
Đến đời thứ tám, trong nhà dấy vạ.
Họ Trịnh cha truyền con nối làm chúa ở Đàng Ngoài đến đời thứ tám là
Tĩnh Đô Vương Trịnh Sâm. Lúc ấy vua nhà Lê là Lê Hiển Tông niên hiệu
Cảnh Hưng có một người con lớn là Thái tử Lê Duy Vỹ. Duy Vỹ tư chất
thông minh diện mạo khôi ngô tuấn tú, văn võ song toàn. Thường ngày
Duy Vỹ đi ngao du sơn thủy kết giao với hào kiệt khắp vùng, ai ai cũng
thương tài mến đức.
Một ngày kia, trong cung điện, vua Hiển Tông đánh cờ uống rượu cùng các
quan thái giám, Duy Vỹ vào trông thấy quỳ tâu:
- Thưa Phụ hoàng, từ ngày nhà Lê ta trung hưng đến nay trải mười đời vua.
Họ Trịnh tiếng là tôn phò nhưng thực chất là áp chế nhà Lê ta. Họ Trịnh
muốn cho ai làm vua thì cho, muốn giết ai thì giết. Như hai trăm năm trước
Trịnh Tùng giết chết Anh Tông Hoàng Đế. Rồi ba mươi năm sau Trịnh
Tùng lại giết chết Hoàng Đế. Mới bảy mươi năm trước đây Dụ Tông
Hoàng Đế bị Trịnh Cương bắt phải thoái vị nhường ngôi cho Thái tử Duy
Phương. Thái tử Duy Phương làm vua được ba năm lại bị Trịnh Giang vu là
thông dâm với vợ Trịnh Cương mà đem giết đi. Rồi đến lúc Phụ hoàng lên
ngôi là do chính Trịnh Doanh đã buộc vua Ý Tông thoái vị nhường ngôi
cho Phụ hoàng đó. Xét trong lịch sử từ trước đến nay chưa có quyền thần
nào lại lộng hành tàn ác, khi quân phạm thượng như họ nhà chúa Trịnh. Vả
lại xưa nay chỉ có nhà vua mới được quyền cha truyền con nối, chưa nghe
nói đại thần mất thì con được lên thế chức bao giờ. Nay họ Trịnh xưng
vương, cha mất thì con lên kế vị, ấy chẳng qua là vì không dám phế bỏ nhà
Lê ta để làm vua mà thôi. Nay Phụ hoàng lên ngôi đã ba mươi hai năm mà
mọi việc trong triều ngoài cõi Trịnh Doanh rồi đến Trịnh Sâm có cần bẩm