Troie. Chúng ta không thể phân tích hết và đầy đủ mọi vấn đề mà chỉ có thể
phân tích những vấn đề nổi bật nhất.
a) Trước hết chúng ta thấy vai trò và vị trí con người trong
mối quan hệ với thần thánh ngày càng được khẳng định. Con người
được trao cho nhiệm vụ giám khảo, tối hậu quyết định trong cuộc thi
sắc đẹp giữa ba vị nữ thần. Trong chiến tranh, sức mạnh của con
người sánh ngang thần thánh và... như trên đã nói.
b) Trong mối quan hệ giữa con người với con người, bên
cạnh những phẩm chất cao quý tốt đẹp như lòng trung thành với lý
tưởng, ý thức trọng danh dự, tình chiến hữu, sự trung thực... gắn bó
mọi người với nhau, chúng ta thấy bộc lộ ra khá nhiều những tính
xấu như: sự lừa dối, tính tham lam, thói ghen tị thù hằn, sự trả thù
nhỏ nhen, tính tàn bạo... Mối bất hòa giữa chủ tướng Agamemnon
với Achille là một bằng chứng. Bị ức hiếp, Achille những toan rút
kiếm ra lấy máu rửa hận. Nếu không có nữ thần Athéna can thiệp thì
chắc chắn đã xảy ra một tấn bi kịch đẫm máu. Trong sự thống nhất
của khối cộng đồng những đạo quân liên minh của các đô thành trên
đất nước Hy Lạp đã xuất hiện sự chia rẽ, sự không thật đồng tâm nhất
trí, gắn bó keo sơn. Quyền lực đã có một người bạn đường là sự ức
hiếp. Vì lẽ đó nên ông già tiên tri Calchas không đám nói thẳng, nói
sự thật, sợ đụng chạm đến Agamemnon thì sẽ bị Agamemnon trả thù.
Cụ đòi Achille phải thề hứa bảo vệ tính mạng cho cụ. Và chính
Agamemnon đã dùng quyền lực của mình để vơ vét, thu vén làm giàu
cho riêng mình. Chiến lợi phẩm quân sĩ thu được đem về nộp thì
Agamemnon chia ra thì ít mà giữ lại phần mình thì nhiều... Tóm lại,
đã xuất hiện một quan hệ bất bình đẳng và ức hiếp. Sự trả thù của
Achille đối với quân Hy Lạp lại càng tồi tệ, nhẫn tâm hơn nữa, quân
Hy Lạp đã bị tổn thương nặng nề khi Achille từ bỏ cuộc chiến đấu.
Trong thần thoại và truyền thuyết Hy Lạp đầy rẫy những cuộc trả thù.
Thần thánh trả thù con người vì tội bất kính bội ước. Con người trả thù con
người vì tội lừa đảo, bội ước, phản phúc, vì những món nợ máu truyền kiếp,
vì tội vu cáo. Những chuyện trả thù như thế, có những chuyện khá khủng
khiếp như tội ác và sự thù hằn giữa anh em Atrée và Thyeste, truyện hai chị
em Procné và Philomèle biến thành chim, song nhìn chung đều đơn giản, và
có những chuyện có vai trò chi phối sắp đặt của số mệnh và thần thánh.
Nhưng có lẽ không có một câu chuyện trả thù nào lại đau xót, lại khủng
khiếp, lại ghê sợ, lại để lại trong trí óc và trái tim người đọc một ấn tượng
khó phai mờ và nhiều suy nghĩ như chuyện Ulysse trả thù Palamède.
Palamède đã phạm tội gì để đến nỗi bị Ulysse trả thù? Bội ước ư? Không!
