Nếu nói đây là truyện thần thoại thì đúng là... thần thoại! Nào tấm
khăn choàng, nào chiếc vương miện của Médée có phép lạ, đội vào đầu,
choàng vào người là rút da xé thịt, là bốc cháy không sao gỡ ra được. Nhưng
nếu nói đấy không phải là truyện thần thoại mà là một chuyện thật, có lẽ rất
thật, rất hiện thực, không có gì xa lạ đối với đời sống loài người chúng ta, là
của loài người chúng ta, thì chắc chắn không một ai có lý lẽ gì để phản bác.
Ở đây, ở câu chuyện này chính con người, mối quan hệ giữa con người với
con người quyết định những biến cố trong cuộc sống của họ. Họ là kẻ gieo
hạt và họ là kẻ gặt hái. Chẳng có vị thần nào xúi giục Jason phản bội lại lý
tưởng anh hùng cao đẹp của mình. Chẳng có vị thần nào khơi lên trong trái
tim Jason những dục vọng xấu xa cả. Chúng ta ghi nhận một bước chuyển
biến, một bước tiến của thần thoại anh hùng. Bước chuyển biến này có ý
nghĩa gì? Trước hết nó đặt ra vấn đề trách nhiệm của con người đối với hành
động của mình trong một thế giới thần thoại mà các vị thần thường can thiệp
thô bạo, áp đặt vào đời sống con người những lời phán truyền, sấm ngôn này
khác. Như vậy thì đâu là trách nhiệm của thần thánh, đâu là trách nhiệm của
con người? Vấn đề này không phải chỉ ở câu chuyện này mới đặt ra mà sau
này sẽ còn có những chuyện khác tiếp tục đặt ra.
Thần thánh không trừng phạt Jason vì Jason không làm điều gì xấc
xược, phạm thượng. Nhưng tại sao thần thánh lại không nhòm ngó, đoái
hoài, quan tâm chút gì đến người anh hùng mà xưa kia trong cuộc hành trình
sang xứ sở Colchide luôn luôn được sự giúp đỡ của thần thánh? Phải chăng
thần thánh sợ dây vào cái con người đã bị biến chất, tha hóa ấy thì tổn hại
cho danh dự và uy tín của mình? Ở đây xuất hiện một cách tự nhiên, khách
quan, ý nghĩa đạo đức, bài học về đạo đức của truyền thuyết. Sự bỏ rơi của
thần thánh đối với Jason chỉ có nghĩa Jason không còn xứng đáng là người
anh hùng, Jason xứng đáng với đòn trừng phạt của người vợ. Từ người anh
hùng cao thượng đến kẻ hèn hạ, phản phúc, đê tiện, khoảng cách đó không
xa. Có giữ được khoảng cách đó hay không là tùy thuộc ở con người. Con
người quyết định chứ không phải thần thánh quyết định.
Nhưng cái bước tiến về nhận thức: mối quan hệ giữa con người với
con người quyết định những biến cố trong cuộc sống của họ nói lên, phản
ánh một sự thật gì? Đó là cuộc sống xã hội đã tiến bộ hơn, phức tạp hơn.
Con người trong quá trình tiến bộ của mình cũng phức tạp hơn. Sự phức tạp
đó chính là do chủ nghĩa cá nhân và tấn bi kịch của nó. Chúng ta sẽ thấy vấn
đề này khá rõ ở cái xã hội của các tướng lĩnh Hy Lạp trong cuộc Chiến tranh
Troie.
4 - Trong gia tài thần thoại Hy Lạp không một truyền thuyết nào
phong phú, phức tạp và nhiều ý nghĩa như truyền thuyết về cuộc Chiến tranh
