- Càng ngày tôi càng lo ngại. - Ông đè tay lên tập hồ sơ – những người trẻ
này có vẻ là giáo điều theo kiểu cũ rích, trong khi thế giới xã hội chủ nghĩa –
khuôn mẫu của chúng tôi – thế giới xã hội chủ nghĩa đã thay đổi nhiều quá
chừng. Ở đấy, người ta đang chiến đấu và hy sinh tính mạng để loại bỏ
những phương tiện mà các đồng chí trẻ vẫn còn mơ tưởng dùng đến sau khi
giải phóng. Chúng tôi có nguyên tắc nói rằng phải chịu sự hướng dẫn của
nhân dân… đúng, và chính đại chúng ở Ðông Âu đã lật đổ những chính thể
lẽ ra chịu sự lãnh đạo của họ. Ðó là sự chọn lựa và ý chí của nhân dân! Làm
sao chúng ta không thể không công nhận cái đó? Không tin ở nhân dân?
Có thật chúng ta muốn “thực hành” những chính sách mà những vụ nổi
dậy ấy chứng minh là duy trì mãi mãi sự khổ cực và nghèo nàn? Khi những
kẻ đã sống với những chính sách ấy đã biến chúng thành lỗi thời?
- Ông muốn nói về những người thất nghiệp, những người đi theo các trại
định cư – thế hệ những người tẩy chay trường học, đang hoạt động ở các
cuộc tụ họp...? Và các ông mắc nợ họ quá nhỉều nên phải cho họ lên diễn
đàn?... ồ, phải đúng là có một ít người da trắng, thuộc phe Xít-ta-lin đã lỗi
thời.
- Không, không. Ngay cả trong chúng tôi như… cái kim máy hát nhảy lui
và ta nghe lại đĩa hát như cũ. Và dĩ nhiên cái đó ,vẫn là có kết quả nhất với
các đám đông. Chúng tôi không ngây thơ khi dùng cái đó… nhất là đối với
các thiếu niên và đối với công nhân. Cái đó vẫn có vẻ là trả lời được những
sự thất vọng của họ. Như là hứa chia đất. Họ muốn nghe cái đó. Cho nên...
Và vẫn còn những kẻ ở đây, khi nói đến trả đất lại cho nhân dân, muốn nói
đến một loại hợp tác xã cưỡng bách. Ðối với họ, sự kiện những thứ này đã bị
xóa bỏ khắp nơi không quan trọng, Dẫu đã được chứng minh qua hơn bảy
mươi năm gian khổ. Và có những kẻ khác lắc đầu vì chương Tự Do trong đề
cương Hiến Pháp đã được sửa lại cho cập nhật, nhưng họ tố cáo là bán đứng
tài sản riêng được công nhận bên cạnh đất đai được phân chia lại, tiến đến
một nền kinh tế hỗn hợp có cả quốc doanh. Họ tức tối vì có kẻ còn được
quyền làm chủ căn nhà của gia đình. Vẫn còn mơ tưởng chế độ dân chủ
nhân dân của chúng tôi sẽ thực hiện được bằng phép lạ nào có trời biết,
