bước ra khỏi ngưỡng cửa học đường. Có phá phách một chúnt cũng chỉ là
phản ứng tất nhiên. Trong trường, người mà bọn chúng tôi nể nhất đó là
giáo viên chủ nhiệm Dương Thường Thứ. Vừa là giáo viên lại khiêm chức
giám thị. Ông có vẻ là ngưòi kín đáo, ít để lộ tâm sự thầm kín của mình.
Những lúc chúng tôi bất bình lớn tiếng phê phán bọn Nhật ông cũng tảng lờ
như không nghe thấy. Nhưng rồi qua các bài giảng dần dần hungg tôi cũng
nhận thức được con ngưòi ông. kẻ sĩ nào không căm thù giặc cướp?
Tính thầy Dương thầm trầm ít nói. Ông là tượng trưng cho sự mâu
thuẫn phức tạp của cuộc đời. Lúc ôn hòa nhưng nhiều khi lại nóng nảy.
Ông thích đi săn các loại chồn cáo nhưng trong nhà lại có cả một lồng bồ
câu. Ông không tham gia tiệc tùng với giới quan lại nhưng rất sốt sắng dự
buổi tiệc đơn sơ của một nông dân nghèo. Năm nay khoảng ba mươi sáu
tuổi, nhưng lại để râu như một lão già, càng khiến ông có vẻ cương nghị
hơn. Chính vì chòm râu của ông mà một số bạn tôi đã tặng cho ông biệt
danh là “Cáo sơn dương” (Dê núi già).
Ông là cả một câu hỏi lớn. Vì vậy có lần trong một giờ quốc văn, chúng
tôi đã dọ dẫm chính kiến của ông bằng cách phê phán chuyện học tiếng
Nhật trong trường. Nhưng thầy Dương là người rất nhanh nhạy. Ông tránh
né chuyẹn phê phán trên bằng cách chuyển qua nói về các gương trung
trinh yêu nước trong lịch sử của dân tộc Nhật. Sau đó nói xa nói gần đến
những hoạt động kháng chiến chống xâm lăng của dân tộc ta. Trong một
phút cao hứng ông không chỉ nói dến chuyện xưa mà còn đề cập đến
chuyện nay.
Thật kỳ lạ. Thầy Dương gần như không hề bước chân ra cửa, vậy mà
những hoạt động du kích xa gần, ông lại tường thuật một cách rành mạch
sôi nổi. bấy giờ hoạt động du kích ở huyện tôi rất nổi tiếng. Dưới sự chỉ
huy mưu lược của chính ủy Ngô Nhân Kiệt, chỉ huy Giang Chí Quân và đại
đội trưởng Hồ Tam, một tướng cướp cải tà quy chính. Rồi còn nữ du kích
Chi bát … Đội du kích địa phương đã từng làm bọn lính Nhật phải nhiều
