phố bị chinh phục và quân đội bị đánh bại, nhưng lại rất ít thông tin
xác thực về nguồn gốc, con người, động cơ, hay đời sống riêng tư
của ông. Qua nhiều thế kỷ, có nhiều lời đồn vô căn cứ rằng ngay
sau khi ông qua đời, thông tin về những khía cạnh trên trong cuộc
đời của Thành Cát Tư Hãn đã được một người thân cận với ông viết
trong một tài liệu bí mật. Các học giả người Hoa và Ba Tư nhắc tới
sự tồn tại của tài liệu bí ẩn này, và nhiều học giả tuyên bố đã nhìn
thấy tài liệu này vào thời cực thịnh của Đế chế Mông Cổ. Gần một
thế kỷ sau cái chết của Thành Cát Tư Hãn, sử gia Ba Tư Rashid al-
Din miêu tả tài liệu này là một “sử ký chân thực” viết bằng “tục ngữ
và ký tự Mông Cổ.” Nhưng ông cảnh báo rằng nó được canh giữ
trong ngân khố, “cất kín và che giấu khỏi con mắt người ngoài.” Ông
nhấn mạnh rằng “không ai có khả năng hiểu và xâm nhập” tài liệu
Mông Cổ này “có được cơ hội.” Sau khi Đế chế Mông Cổ sụp đổ,
phần lớn các dấu vết về tài liệu bí mật này dường như đã biến mất,
và theo thời gian, nhiều học giả xuất sắc nhất tin rằng tài liệu này
chưa bao giờ tồn tại, mà chỉ là một trong nhiều huyền thoại khác về
Thành Cát Tư Hãn.
Tương tự như cách các họa sĩ giàu trí tưởng tượng của các
nước khác nhau vẽ ông khác nhau, các học giả cũng vậy. Từ Triều
Tiên tới Armenia, họ sáng tác ra đủ các huyền thoại và chuyện
hoang đường về cuộc đời của Thành Cát Tư Hãn. Vì không có
thông tin xác thực, họ bộc lộ sự sợ hãi và nỗi ám ảnh của mình qua
những câu chuyện này. Qua năm tháng, các học giả đánh giá những
tội ác và sự hung hãn của những người như Alexander, Caesar,
