của Ha Nguyệt Luân tên là Thiết Mộc Cách, người con út và cũng là
con gái duy nhất được đặt tên là Thiết Mộc Luân. Cả ba cái tên đều
có vẻ có chung gốc là động từ thiết mộc (temul), trong tiếng Mông
Cổ có nghĩa là vội vàng, được truyền cảm hứng, có suy nghĩ sáng
tạo, và thậm chí là có ý tưởng hoang đường. Một sinh viên Mông Cổ
giải thích cho tôi rằng ví dụ tiêu biểu nhất cho từ này là “ánh mắt con
ngựa khi nó phi tới nơi mà nó muốn, không màng tới ý muốn của
người cưỡi.”
Dù vùng đất Mông Cổ là một thế giới biệt lập, các bộ lạc sống ở
đây không hoàn toàn nằm ngoài dòng chảy của các sự kiện trên thế
giới. Suốt nhiều thế kỷ trước khi Thành Cát Tư Hãn ra đời, các nền
văn minh Trung Hoa, Hồi giáo, Ấn Độ giáo, và Ki-tô giáo đã len lỏi
vào quê hương người Mông Cổ; song phần lớn văn hóa của họ
không thể thích nghi được với môi trường khắc nghiệt của vùng thảo
nguyên trên cao. Các bộ lạc du canh du cư có mối quan hệ xa
nhưng phức tạp về mặt giao thương, tôn giáo, và quân sự với các
thể chế quốc gia thay đổi liên tục của Trung Hoa và Trung Á. Sống ở
miền bắc xa xôi, nhìn chung người Mông Cổ nằm ngoài các tuyến
đường giao thương mà sau này được gọi là Con đường Tơ lụa nằm
ở phía nam sa mạc Gobi, và kết nối một cách bền bỉ, dù rải rác,
Trung Hoa với thế giới Hồi giáo. Tuy vậy, số hàng hóa len lỏi tới
