THANH CUNG MƯỜI BA TRIỀU - Trang 1214

gia).
Thế là đến đây, chủ ý của Quang Tự hoàng đế về biến chính càng thêm kiên
quyết và nhất định lắm rồi. Do đó, đúng vào ngày hai mươi bảy tháng tư,
ngài bèn hạ một đạo chiếu thư xuống như sau:
"Mấy năm gần đây, chiến sự xảy ra lung tung, mối lo bên ngoài càng thêm
đáng ngại. Trẫm rất lấy làm lo lắng. Do đó, thần công trong ngoài nhiều
người chủ trương biến pháp tự cường, quyết ý trước hết, đào thải hết bọn
tham nhũng, sau đó thiết lập đại tiểu bọc đường, sửa đổi chế độ võ khoa
v.v…
Họ đã suy xét cẩn thận, và cương quyết thi hành để thí nghiệm, chứ không
như bọn thần công ngày trước chỉ khư khư bảo thủ cựu chế, bài trừ tân
pháp, mồm mép om xòm, không hướng tới một cái gì; do đó mới xảy ra vụ
tranh chấp về chế độ giữa cũ và mới.
Song, thời thế ngày nay đã khác: trong thì chính trị không sửa sang, ngoài
thì cọp dòm ưng ngó, chỉ chờ có dịp là tiến tới nếu không có mưu kế tự
cường, ta biết lấy gì mà lập quốc?
Mà cái đạo tự cường thì trước hết phải lấy cường dân phú quốc làm đầu.
Ôi! Học trò đã không có thày giỏi thì làm sao cho có thực học? Bọn lính
nhác không được tập luyện thì biết lấy gì để chống giặc. Nếu cứ cổ hủ mãi,
thì nước làm sao mà mạnh được dân làm sao mà giàu được? Trong trường
hợp ấy, cả một giang sơn gấm vóc này rốt cuộc chỉ để cho bọn cường lân
(các nước láng giềng giàu mạnh) gậm nhấm dần đến hết như tằm ăn dâu
mà thôi.
Trẫm đã thăm hỏi hai ba lần: ai cũng đều cho rằng nếu quốc thị không
định, thì hiệu lệnh chẳng thể thi hành được, những điều lưu lệ, sau đó ắt
gây ra phận tranh, khiến quốc chính không còn cách gì bồi bổ nữa.
Xét lại lịch triều Trung Quốc, trẫm thấy chế độ của liệt quốc mỗi quốc gia
đều có cái hay riêng của mình, chứ không giống ai nhau, luôn luôn cũ mới
đổi thay nhau. Điều dĩ nhiên từ xa xưa là đã chọn tân chế thì đương nhiên
cựu chế không thể tồn tại. Chọn cái hay để mà theo thì đó là cái đạo lớn
của nước vậy.
Kể từ nay về sau, thần công trong ngoài lớn nhỏ, vương công, sĩ thứ, tất cả