màu sắc của năm phương mà đặt tên ấy. Còn vuông, tròn, cong, thẳng, nhọn là
do địa hình mà làm. Phàm quân mà không quen tập năm cái ấy thì đánh giặc
làm sao được? Binh là nghề biến trá, cho nên tạm gọi tên là Ngũ hành để mượn
cải nghĩa thuật số tương sinh tương khắc mà tô điểm thêm. Thực ra thì tượng
của binh là nước, tùy theo địa thế mà chảy. chính là ý ấy
5
.
___________________________
1. Thù là 1 phần 24 của lạng.
2.
Dịch theo Võ kinh trực giải quốc ngữ ca.
3. Bốn đầu tám đuôi là phép Bát trận đồ.
4.
Cả thảy 5 trận.\
5. Trở lên, đoạn Thái tôn hỏi Lý Tĩnh đáp là chép ở sách Võ kinh trực
giải, phần “Lý Vệ công vấn đối”.
Sách Ngô tử: Phàm người ta thường chết vì không hay, bị thua vì điều mình
không giỏi, cho nên phép dùng binh phải lấy sự dạy răn làm trước. Một người
học chiến
1
dạy thành mười người, mười người học chiến dạy thành trăm người,
trăm người học chiến dạy thành nghìn người, nghìn người học chiến dạy thành
vạn người, vạn người học chiến dạy bành ba quân. Lấy gần đợi xa, lấy nhàn
đợi nhọc, lấy no đợi đói; tròn mà chợt vuông, ngồi mà chợt chạy, đi mà chợt
dừng, tả mà chợt hữu, trước mà chợt sau, chia mà chợt hợp, thắt mà chợt cởi,
mỗi một cách biến đều phải tập rồi mới trao cho cầm binh. Đó gọi là việc của
người làm tướng
2
.
Sách Kinh thế: Binh lính ngày thường đắm ở nơi yên ổn, không tập khó
nhọc, nay nghĩ chữa tính trễ biếng ấy, rèn luyện gân cốt cho cứng rắn, thì
không gì bằng dạy cho một phép đi vây. Xét ra từ trước đến nay các đốc phủ,
đề trấn ở trực tỉnh đều có lệ đi vây cả: Mỗi năm ở trong buổi mùa thu mùa
đông thì cử hành 2, 3 lần để tập quen khó nhọc, mà cổ động sĩ khí, phép ấy hay
lắm. Thần trước ở dinh Đề đốc Tứ-xuyên cũng đã từng làm, rất là có ích. Đến
nay hơn 30 năm, không những chưa hề cử hành, mà nếu đem phép đi vây hỏi
bọn thuộc viên thì cũng mù mịt không biết gì, thực phép chỉnh đốn quân đội
không phải như thế. Thần chịu ơn đặc biệt của Hoàng thượng giao cho việc
trọng ở chốn biên cương, phàm việc có ích cho võ bị không điều gì là không
hết lòng trù hoạch, mong được thực hiện. Nay thần định trong ba tháng mùa
đông năm nay, việc làm ruộng đã xong, xét theo lệ trước, ở miền sát Thành-đô,
