toán việc đánh giữ. Ngoài ra còn có các tài khác, như kịch, như múa, như cười,
như mắng, như hát, như nhảy, như vượt, như bay, như vẽ, như nấu nước uống,
như nhuộm màu nhuộm bùn, như mượn đồ vật, như nhanh chân đi giỏi, tóm lại
không sao kể hết tên được, nhưng đều là kỹ năng đủ dùng để làm việc và gỡ
rối. Tất phải kén chọn tinh tế khiến mọi người đều giỏi việc mình phụ trách, để
cho việc gì cũng có người chuyên, mà trong quân không có việc gì không làm
được. Đến như hiến mưu định sách thì chẳng chọn người, thình lình mà gặp,
tuy một người lính thường cũng cần nhấc lên, lời nói chỉ có tiến mà không cự
tuyệt, dù chẳng hay cũng chẳng phạt, như thế thì người anh hùng đều về. Đó là
hình tượng các ngôi sao trong vũ lâm vậy. Trời sinh ra người, khí trụ ở trong
lòng thì trí tuệ, khí tan ra chân tay thì chất phác. Chất phác thì sức nhiều; trí tuệ
thì yếu nhiều. Trí dũng đều gồm được thì đời ít có. Cho nên tài người nào có
thể vượt một trăm người thì làm trưởng trăm người, vượt được một nghìn
người thì làm trưởng nghìn người, vượt qua nghìn người thành một quân thì có
thể đối phó cơ sự ở một mặt, có thể đảm đương sức chống ở một mặt, đủ làm
trưởng cả quân. Quân có lúc có, thì tướng cần có thể dùng một mình, cho nên
người khéo dùng tài thì những chức thiên tì
3
cũng đều là đại tướng cả.
_______________________________
1. Dùng binh lẻ.
2.
Tướng cao sang, có quyền lớn của nhiều để thưởng to nên người ta cam liều
chết để lấy thưởng.
3. Thiên tì: Tức thiên tướng và tì tướng.
VIII –
Đồ dùng của binh
Cuốc xẻng để làm đất; rìu búa dao cưa để làm gỗ; thợ vàng thợ sắt để làm đồ
ngũ kim; trâu ngựa để chuyên chở; gà chó để xem ngày giờ; thợ may để chế
quần áo; thuốc men để chữa bệnh; chông sắt để phòng đón đường; giày da để
phòng chạy xông; lương khô đề phòng lúc hết ăn.
Phàm voi thấy đồ hỏa khí và tiếng súng thì chạy, khi chạy thì người không
thể giữ nổi, khó bề rèn tập cho quen; phải đào một cái hố to có thể cho voi đủ
đứng được, bề sâu chừng 5 thước, đuổi voi xuống đó, rồi sau đem đồ hỏa khí
để tập, lúc đó voi dầu có sợ hãi cũng không thể chạy được.
