Đời gần đây lính biên phòng đi xa thì có các thứ bánh bột, cơm nắm, túi
miến. Bánh bột dùng bội gạo làm miến, hòa vào nước sôi làm thành bánh, dày
một phân, đợi nguội cắt vòng như con cờ, phơi khô cất đi, như ở dinh trại thì
dùng nước nóng ngâm mà ăn, như đi đường và trong chiến trường thì ăn khô,
vị ngon mà khỏi khát, hơn các thứ bánh tạp. Còn cơm nắm túi miến thì đều làm
theo phép thường, duy phải phơi cho rất khô, để có thể đem đi và để lâu.
Tìm nước. Trong khi hành quân, nên trước chọn suối nước. Theo phép
cũ thì quân đi trước và quân đi sau phải trông coi việc cỏ nước, giữa
đường gặp nước thì nên kéo cờ đen để báo cho mọi người.
Phàm quân đến đâu thiếu nước, thì xem chung quanh đấy thấy có dấu đường
ngựa bò đi, thì tìm xem dấu đến đâu, hẳn là có nước.
Phàm ngoài đồng thấy nơi nào chim muông tụ họp hay nơi có loài chim
nước họp thì đấy phải có nước.
Phàm chỗ đất mọc lau sậy cỏi lác và có đống mối đùn thì ở dưới hẳn có suối
ngầm.
Có thuyết nói lạc đà hay biết chỗ có nước, khi đi đường bị khát, thì nó quỳ
xuống trên cát, đào dưới đấy thì có mạch nước.
Đại phàm quân đi về tháng mùa đông, mỗi người đều mang một cục nước
đá, trời lạnh không tan được, cũng có thể phòng khát.
Phàm suối nước ở cách dốc núi thì lấy ống trúc lớn, chọc thủng mắt đi, để
ngọn ống này đút vào gốc ống kia, rồi lấy dâu và vôi hay sáp ong gắn liền cho
khỏi chảy nước, đẩy đầu ống trúc cắm vào trong nước tới 5 thước, rồi ở cuối
ống đốt củi thông hay cỏ khô, khiến cho hơi ở trong ống trúc ngầm thông vào
nước, thì nước từ trong chảy ngược lên.
_________________________________
1.
Võ bị chế thắng chí, quyển 5, chương “Quân ta”.
VI –
Hình thế
Sách Kinh thế:Xem nơi đóng quân:.Phàm tiến quân đánh địch, trước hết
phải xem hình thế đất địch: mười dặm thì có hình thế mười dặm, trăm dặm thì
có hình thế trăm dặm, nghìn dặm hay mấy nghìn dặm đều có hình thế cả; tức
trong khoảng mấy nghìn dặm, một dinh một trận cũng đều có hình thế. Một
