hình thế tốt có họng, có lưng, có hông hữu, hông tả, có chỗ căn cơ yếu hại, mà
có thể cậy được là cậy ở núi, cậy ở sông, cậy ở thành vách, cậy ở quan ải hiểm
trở, cỏ cây rậm rạp, đường sá lẫn lộn. Đánh địch thì phải biết đường nào nên
tiến, chỗ nào nên đánh, đất nào nên tới, chỗ hở nào nên lợi dựng, núi nào nên
đặt phục, đường lối nào nên qua, chỗ hiểm nào nên giữ, để tiện cho quân kỵ,
quân bộ, tiện cho đoản binh trường binh, tiện cho trận ngang trận dọc; đã tính
toán rồi thì sau mới có thể chẹt họng hay vỗ lưng, hoặc xuyên hông, hoặc nắm
nơi căn cơ yếu hại. Cậy núi thì tìm phép để vượt qua núi; cậy sông thì tìm phép
để sang qua sông; cậy thành vách, quan ải, đường sá, cỏ cây, thì tìm cách bạt
thành, phá vách, vượt quan qua ải; đốt cây trừ cỏ, khảo xét những đường to
ngõ tắt. Thế ở ngoài thì đừng khinh suất mà vào sẽ như cá trong nồi, khó mà
thoát khỏi. Thế ở trong thì đừng đi quanh lượn, sẽ như hổ tìm dê trong chuồng,
không thể ăn được. Cho nên thành mà không có quân phục thì khó đánh; quân
mà không có hướng đạo thì khó tiến; núi sông nhờ người ngựa mà giữ bền,
nếu người có thể chống cự được thì núi sông có hiểm gì đâu?
Đất có hình thế ở nước Thục không đâu bằng núi Điếu-ngư. Xin kết với chư
hầu, nếu dúng được người và chứa thóc mà giữ thì có thể giỏi hơn 10 vạn quân
nhiều lắm. Ba Thục không đủ giữ được.
Trước có người bạn hỏi ta rằng: Địa lý thế nào?
1
Sách Tôn tử:Hình đất có nhiều thứ, có thông, có quải, có chi, có ải, có hiểm,
có viễn. Ta có thể đi, địch có thể lại, thì gọi là thông. Hình đất thông ta chiếm
trước, lấy được chỗ cao sáng, lợi đường vận lương, đánh thì có lợi. Có thể đến
dễ mà trở về khó, thì gọi là quải (vướng). Hình đất quải hễ địch không phòng
thì ra đánh thắng được, bằng địch có phòng thì ra đánh không thắng được, khó
trở về, không lợi. Ta ra mà không lợi, nó ra cũng không lợi, thì gọi là chi
(cầm). Hình đất chi, địch tuy lấy lợi nhử ta, ta không ra, đem quân bỏ đi, để
địch ra nửa chừng mà đánh thì lợi. Hình đất ải (hẹp) mà ta đến ở trước rồi thì
phải đóng chặn cửa ải mà chờ địch. Như địch đến ở trước, nếu nó đóng chặn
cửa ải thì ta không theo vào, không đóng chặn thì ta theo vào. Hình đất hiểm
mà ta ở trước thì phải đóng trên cao để chờ địch. Như địch ở trước thì ta bỏ đi
không theo vào. Hình đất viễn (xa) thì thế đều nhau, khó mà khiêu chiến, chiến
thì không lợi. Phàm sáu hình đất ấy là đạo lý về đất, người làm tướng gánh
vác không thể không xét kỹ
2
. ________________________________
