la, thiên hãm, thiên khích
4
. Quân đi gặp những hình đất ấy thì kíp xa ngay mà
đừng có tới gần. Ta lánh xa cho địch tới gần, ta hướng vào đấy cho địch dựa
vào đấy
5
. Thế cho nên hành quân nên xa sau chỗ hại đó.
_________________________________
1, 2.
Tôn tử, thiên XI.
3. Tôn tử, thiên IX.
4.
Mai Nghiêu Thần, một nhà chú giải sách Tôn tử (Tôn tử thập gia chú)
chú rằng: Trước sau hiểm dốc, nước chảy ngang ở giữa là tuyệt giản (suối
ngăn); bốn mặt đều có suối khe chảy về là thiên tỉnh (giếng trời); ba mặt
cách tuyệt, dễ vào khó ra là thiên lao (cũi trời); cỏ cây chằng chịt, gươm
mác khó trở là thiên la (lưới trời); thấp lội trơn bẩn, xe ngựa chẳng thông
là thiên hãm (bẫy trời); hai núi chạm nhau, đường hang chật hẹp là thiên
khích (khe trời)
5. Xem Tôn tử, chương IX.
Người đánh giỏi vì có đất mà mạnh, vì có thế mà thắng; như chuyển nghìn
hòn đá ở trên núi nghìn nhẫn
1
, chỉ nhờ có địa thế. Binh vì có đất mà mạnh; đất
vì có binh mà hay. Người giỏi dùng binh thì (địch ở) núi cao chớ nghển (lên
mà đánh, địch) dựa vào gò chớ đón (mà đánh)
2
, quý chỗ sáng mà rẻ chỗ tối,
nuôi lấy sống mà ở chỗ chắc
3
, thế thì không có hại gì hết.
Xưa Cao tổ giữ đất Quan-trung, Quang-vũ giữ đất Hà-nội, đều là nơi rễ sâu
gốc bền để chế thiên hạ, tiến có thể thắng được địch, lui có thể đủ giữ bền, cho
nên dù có khi khốn bại mà sau cùng thành được nghiệp lớn. Tướng quân vốn
lấy Duyện-châu làm đầu..., và Hà Tế
4
là đất trọng yếu của thiên hạ..., đó cũng
là Quan-trung, Hà-nội của tướng quân, không thể không dẹp trước...
5
. Nay địa
thế không có lợi, chưa thấy có nơi nào dùng được. Nên chọn gò cao để giữ,
khiến địch không thắng được. Địch giữ chỗ hiểm lấy làm bền, trước mặt là núi
cao, sau lưng là thành dài, quân ta ở trên núi đánh xuống hẳn phải vỡ.
Sách Hồng vũ đại định: Phép địa lợi ở trên núi cao đánh xuống thấp: Địa
thế ở trên núi cao lợi, xông đánh xuống thấp thì thắng; lợi dùng cán thương,
không lợi dùng lá chắn. Ta tới trận địa, trước phải nhằm nơi gò cao mà giữ,
khiến địch ở dưới thấp; hay ở nơi gò cao chằm lấy, thì ta nên đến trước gò cao
khiến địch ở dưới thấp.
Lời quân sấm nói:
