hại của sự dùng binh thì không thể biết hết cái lợi của sự dùng binh
1
.
*
* *
Phàm đánh trận, phải trở lưng ra gió và nơi cao; bên hữu cao thì bên tả phải
hiểm; qua chỗ nước chảy, chỗ đất lún thì nên ở vào nơi cao. Phàm đuổi vào đất
giặc, tất có đường tiến. Lui thì phải lo có đường trở về.
Phàm đánh, kính nể thì hiềm nghi; đốc suất thì phục; trên bấn rộn thì khinh;
trên nhàn rỗi thì trọng; tường cậy được là nhờ có dân; dân đánh được là nhờ có
khí. Có khí thì đánh, không có khí thì chạy. Hình chưa gia, binh chưa tiếp mà
đã cướp được địch, đó là quân của vương giả.
Phàm chưa gia hình mà đánh, dù quân nhiều cũng phải tan; thấy lợi mà
đánh, dù quân ít cũng thắng, lợi là chỗ sở đoản của nó mà là chỗ sở trường của
ta là thế. Thấy lợi thì dậy, không thấy lợi thì thôi. Thấy lợi thì nhân lấy thời;
thời là cái đến không đầy chớp mắt, trước thì thái quá, sau thì bất cập. Sấm
mạnh không kịp che tai, chớp nhanh không kịp nhắm mắt, tới thì như sợ, dụng
thì như điên, người như thế thì lợi ở sự đánh người.
Quân ta bị địch vây, có thể quyết chiến có ba điều: Ngoài không có quân
viện, đó là một điều nên đánh. Người mạnh ngựa khỏe, binh giáp sắc bền, mà
lương chứa không đủ, đó là hai điều nên đánh. Thành trì không vững, người
ngựa túng thiếu, đó là ba điều nên đánh. Đánh là do dũng khí, một lần trống thì
khí bốc lên; hai lần thì khí suy; ba lần thì khí kiệt. Nó kiệt mà ta đầy cho nên ta
thắng.
Nó đi bộ, ta đi xe, hễ gặp thì ta chẹt; cứ xếp mười xe một, tất đánh thắng...
Đánh nhau với giặc Hồ, mây hợp khói tan, biến thái không thường, trong
khoảng và bước thế cũng khác nhau; tới kỳ chợt ứng chỉ trong khoảng thở hút,
thế mà hễ động là hỏi đại tướng, gặp việc đối phó không kịp, đó là không biết
sự biến chuyển của binh vậy. Cho nên ta khiến quân biết ý tướng, tướng biết
tình quân, theo đó mà đi, như cánh tay sai khiến ngón tay, quân tướng cùng
quen, người đều tự đánh, như thế chẳng hay ư? Bày trận rồi sau mới đánh, đó
là lẽ thường của binh pháp; vận dụng tài tình là do ở lòng.
_______________________________________
1.
Tôn tử, thiên II.
*
