thì biến không cùng, cơ thì cơ không lường được. Cho nên cá lớn lội ở chỗ
nước nông, bắt sống được chẳng cần chài lưới; thú mạnh đã vào đồng nội, bắt
tay được chẳng cần bẫy hầm. Đuổi hổ trừ lang không phiền sức khoẻ; trị binh
chống địch chẳng mượn uy ta. Ấy nên rồng gầm trời nhả mưa, hùm thét nước
sinh gió. Xã tắc nghiêng bằng tùy miệng biển, non sông thay đổi cậy môi giao.
Dân là gốc nước, gốc bị sâu thì nguyên khí suy; gỗ làm cột rường, cột bị mục
thì nhà ta đổ. Vận may đi thì lòng người dễ tan; giặc hòa đến thì một cuộc
1
khó
chống. Cho nên không học thì ra chiến trận như lòng say mà không biết, cầm
cờ búa như bó tay mà chờ suy.
Phàm thắng địch là nhờ ở kỳ. Họp thì làm quân chính, chia thì làm quân kỳ.
Họp và chia chỉ ở sau một tiếng trống hay hai tiếng trống. Quân gấp mười thì
vây, quân gấp năm thì đánh, đó là quân chính vậy. Lấy ít mà đánh đổ nhiều, đó
là quân kỳ vậy. Quân chính thì bộ khúc rõ ràng, đúng theo pháp độ. Quân kỳ
thì không cần pháp độ bó buộc, nghìn biến muôn hóa, ngồi thì làm, đánh thì
đâm, một lúc đều đứng dậy. Đến khi muốn thôi thì trở về đội ngũ.
Giả như đại quân ở trước gặp địch thì chỉ huy cho chính binh ở tiền chi ứng
phó; nếu như tả gặp thì tả ứng phó, đó là quân kỳ.
Thủy bộ hai quân tiếp nhau, làm chính làm kỳ, theo hình mà đổi dùng, như
lấy thủy binh làm chính thì lấy bộ binh làm kỳ, như lấy bộ binh làm chính thì
lấy thủy binh làm kỳ.
____________________________________
1.
Một cuộc tức là chỉ có một chước cứng nhắc.
*
* *
Sách Võ kinh:
Đem quân vào sâu trong đất chư hầu, cùng với quân địch tương đương,
nhiều ít mạnh yếu ngang nhau, chưa dám đánh trước... Như thế thì phải đem
quân ta cách địch mười dặm mà phục ở hai bên; đem quân xa kỵ đi trăm dặm
mà vượt cả trước và sau, dựng thêm nhiều cờ xí, thúc thêm chiêng trống. Khi
đánh nhau thì vừa đánh trống vừa la reo mà đều dậy. Tướng địch hẳn phải sợ là
quân mình kinh hãi, nhiều ít không cứu được nhau, sang hèn không xứng được
nhau, địch tất phải thua
1
.
