cứt sắt chảy ra, rèn đến 5, 6 lửa. Dùng đất vàng hòa làm nước, cho rơm
vào ngâm một hai đêm, rồi đem sắt thả vào trong nước ấy chừng nửa ngày
thì lấy ra, lại rèn nữa, đến ngoài mười lửa. Sắt sống 5, 7 cân, rèn còn 1 cân
thì mới chín. Khi vào lò thì dùng đất vàng bọc kín lại, một là để phòng tro
bụi, hai là để lấy nghĩa thổ sinh kim, không đến nỗi khô tinh khí của sắt
đi. Như làm pháo bắn xa, thì đem sắt chia làm tám khối giống như hòn
ngói, dài 1 thước 4 tấc, rộng 1 thước 1 tấc, giữa dày mép mỏng, đem 4 hòn
mà đánh thành một cây giống hình cây tre, tám hòn đánh thành hai cây,
xong rồi, dùng máy cái đanh sắt nối hai cây sắt ấy lại làm một. Lại dùng
sắt như trước 30 cân chia làm hai khối, cũng đánh hình như ngói, ráp
thêm vào chỗ đễ làm cơ trong lòng cho đầy thêm. Hơi có tro bụi thì ngày
sau có thể tổn hại. Phải cho sạch bụi và đừng có lỗ nhỏ có thể lọt được
những hạt cát dùng để dũa mài. Pháo làm xong, cho lên giá, dùng dây
mực để lấy chuẩn, không sai phân nào. Dùng dũa thép dũa cho sáng. Các
súng đại ước đều theo thế mà làm. Lại bảo rằng miệng súng loe thì lửa tan
mà sức chậm, miệng súng bóp thì lửa thu mà sức nhanh, cũng ví như
người ta mở miệng hà hơi thì không có sức, chúm miệng phun hơi thì có
sức. Thuốc đạn ra ống khó thì đi xa, ra ống dễ thì đi gần, cũng như bắn
tên, tay sau buông tên, kéo căng thì có lực, kéo nới thì ít lực. Tiếng súng
nhỏ thì vang mà lảnh tai, tiếng rộng thì tan mà không lảnh tai, cũng như
nghe nhạc, tiếng quản vào tai thì sâu, tiếng trống vào tai thì nông.
*
* *
CÁC THỨ HỎA DƯỢC
1
Hỏa dược thần. Khi cướp dinh phá trại, xung phong đánh địch thì
dùng:
Thạch Hoàng, Thư hoàng, Lô hoa, Tùng hương, Hùng hoàng, Hắc phê
(thạch tín), Ngải noạt, Đậu mạt
Ngân hạnh diệp, Ba sương, Lưu hoàng, Nhược khôi (tro nứa), Liễu khôi (tro
liễu), Can phẩn (cứt khô), Tiêu hỏa.
Hỏa dược độc. Khi phá trận mà dùng, giặc ngửi thấy hơi, tối tăm
choáng váng, cháy cả da thịt.
