3.
Quận, đất của tỉnh Hồ-bắc ngày nay.
Ba là hình chế. Tống Nghệ tổ đắp Kinh thành, bày tôi vẽ đồ để tiến, dùng
bút ngự bôi ra hình như khúc giun, sai theo đúng thức ấy mà xây đắp; đến sau
Thái Kinh đổi dinh, mở làm thành vuông, người Kim đến đánh, đặt súng bốn
góc, một súng nổ ra thì theo tiếng mà vỡ đổ cả, bấy giờ mới biết Nghệ tổ có
kiến thức xa vậy. Thời Đường Túc tôn, Võ-uy cửu tính Thương Hồ
1
làm phản.
Bấy giờ trong thành lớn Võ-uy có bảy thành nhỏ thì Hồ giữ mất năm. Phán
quan là Thôi Xưng đem quân ở hai thành để kháng cự, trong tuần nhật thì yên.
Đó lại là cái lợi của trùng thành vậy.
Hào là để giữ thành. Hào tốt hay xấu, thành giữ được hay không là quan hệ
ở đó. Cho nên đắp thành tất phải đào hào. Hào có ba điều cần:
Một là cần sâu. Sâu thì không dễ lấp, ước lấy 3 trượng làm mức. Như có
nông thì cả dân cư trong ngoài, phàm có đắp nhà đốt gạch, cho lấy đất ở hào
mà làm; nhà nước có làm cũng như thế. Dân có tội nhẹ thì phạt chuyển và xe
đất để bồi vào chân thành phía trong hào. Phương ngôn nói: Hào sâu một
trượng thành cao 10 trượng; hào sâu đến suối, thành cao đụng trời. Đó là càng
sâu thì càng giúp cho cao vậy.
Hai là cần rộng: Rộng thì không thể dễ vượt, ước lấy 10 trượng làm mức,
đáy rộng một nửa. Lấy súng đạn trên thành bắn được tới phía ngoài là vừa; xa
quá thì súng bắn không thể tới địch được. Quanh bờ nên trồng nhiều cây rễ
xoắn và cỏ rậm để giữ, đó là cách khéo giữ lở vậy.
Ba là nên có hố ngầm. Có hố ngầm thì không dễ sang trộm. Phép làm là ở
dưới đáy hào cứ chừng 10 bước là đào giếng, sâu rộng mỗi bề đều 1 trượng và
lấy đến suối làm mức, lại ngoài thì đem nước sông vào, trong thì tiết nước lụt
ra, để cho sâu thêm. Lại ngầm đánh dấu nơi cạn để tiện sai quân sang đánh.
Thế gọi là trùng uyên
2
.
Có ba cái ấy là đủ việc hào.
___________________________________
1.
Võ-uy là tên huyện ở đất tỉnh Cam-túc ngày nay, đời Đường bị người
Hồi-ngột chiếm - Cửu tính là chín bộ lạc Hồi-ngột ở Võ-uy.
2.
Hai lớp vực sâu.
Nếu là thành ở núi thì địa thế không thể đào hào được. Cách thành 2 trượng,
đào lỗ cao thấp, hoặc xen kẽ với khối đá, để chống thang bắc trèo lên. Lại hoặc
