TRUNG LƯỢC
Đời Tam Hoàng chẳng dạy bằng lời nói mà sự giáo hóa được lưu hành
khắp bốn biển, cho nên trong thiên hạ không nơi nào dám nhận công nghiệp về
phần mình.
Đời Ngũ Đế theo thể tượng trên Trời mà lập phép tắc dưới Đất, có nói, có
truyền lệnh mà thiên hạ được thái bình.
Vua tôi nhường công cho nhau nên sự giáo hóa lưu hành bốn biển, trăm họ
chẳng có thể biết được lí do ấy.
Cho nên sai khiến bề tôi mà không dùng lễ và thưởng cho kẻ có công, điều
ấy đẹp mà không có hại
(1)
.
Bậc vua chúa dùng đạo để trị người, hàng phục tâm chí của người, đặt ra
quy củ, phòng bị chỗ suy yếu, bốn biển cùng về với mình, chẳng bỏ vương
chức, tuy có đủ giáp binh nhưng chẳng gặp nạn chiến tranh.
Vua chẳng nghi bề tôi, bề tôi chẳng nghi chúa.
Nước đã bình định xong, chúa được an lòng, bề tôi vì nghĩa mà lui thì cũng
được dẹp mà không có hại.
Bậc bá chủ dùng quyền để trị kẻ sĩ, dùng đức tín để giữ kẻ sĩ, dùng phần
thưởng để sai khiến kẻ sĩ. Đức tín mà suy giảm thì kẻ sĩ sẽ xa dần, phần thưởng
mà thiếu sót thì kẻ sĩ không theo mệnh trên.
Sách Quân Thế nói rằng:
Khi xuất quân và khi đi đường, tướng súy được tự chuyên quyền.
Nếu nhà vua ở bên trong mà định đoạt việc tiến thoái của quân đội thì
tướng súy khó mà thành công.
Sách Quân Thế nói rằng:
Phải biết sử dụng kẻ trí, kẻ dũng, kẻ tham, kẻ ngu.
Kẻ trí thích lập công.
Kẻ dũng thích thi hành cái của mình.
Kẻ tham mong được lợi.
Kẻ ngu không nghĩ đến cái chết.
