Việc tu chỉnh thi hành cùng cực thì trăm quan đủ dùng, việc giáo hóa sáng
suốt hết mực thì người dân trở nên tốt lành, việc tập quen rồi thì sẽ thành
phong tục cuả dân chúng; đó là việc giaó hóa đã tới nơi tới chốn.
Ngày xưa, nguời ta đuổi giặc thì không đi quá xa, giăng cời thì không đủ số;
không xa nên khó khêu chọc địch, không đủ số nên khó vây hãm địch. Coi lễ
nghi làm chỗ vững chắc của mình, lấy điều nhân làm hơn, sau khi đã hơn rồi,
việc giáo hóa laị có thể phục hưng, đó là điều mà quân tử rất quý trọng.
Có triều nhà Ngu răn dạy chốn triều đình muốn cho dân chúng vui lòng
tuân mệnh của mình; đời Hạ Hậu thề ước giữa chốn quân lữ, muốn cho dân
chúng thực hiện trước những điều lo liệu của mình; đời nhà Ân thề ước ngoài
cửa trại quân muốn dân chúng có ý thức rõ rệt trước khi làm việc; tướng đời
nhà Chu cầm tréo dao kiếm mà thề ươcs để nhân dân bền chí(1).
Đời Hạ Hậu lo tu chỉnh đạo đức, cũng chưa dùng tới gươm giaó của quân
binh, cho nên quân binh không hỗn tạp. Nhà Ân chuộng nghĩa, lúc đầu cũng có
dùng tới gươm giáo của quân binh. Nhà Chu chuộng vox lực nên dùng hết mức
gươm giáo cuả quân binh.
Nhà Hạ ban thưởng tại triều đình bởi qúy người lành. Nhà Ân giết tại chợ,
để kẻ chẳng lành phải khiếp uy. Nhà Chu thưởng ở triều, giết ở chợ để khuyến
khích người quân tử và khiến cho kẻ tiểu nhân phải sợ hãi. Đời Tam Vương(2)
rực rỡ, đạo đức cùng là một.
Binh không hỗn tạp thì không tiện lơị. Trường binh dùng để baỏ vệ, đoản
binh dùng để giữ gìn(3). Võ khí có tầm quá xa thì khó xâm phạm, võ khí có
tầm quá ngắn thì không tới đích. Binh quá nhẹ thì bén nhọn, bén nhọn thì dễ
lọan. Binh quá nặng thì chậm chạp, chậm chạp thì không cứu được xe cộ.
Đời Hạ Hậu nói rằng: Trước hết phải sửa câu xa cho ngay thẳng(4)
___________________________________________________________
(1) Ngu là quốc hiệu của Trung Hoa dưới đời vua Thuấn. Hạ là quốc hiệu
của Trung Hoa dưới đời vua Võ.Hậu là họ của Hậu Nghệ cướp ngôi nhà
Hạ.Vua Thành Thang dứt nhà Hạ, lập ra nhà Thương truyền ngôi đến mười đời
Bàn Canh nhà Ân.Vua Chu là Võ Vương dứt nhà Ân mà giành thiên hạ
(3) Trương binh dùn cung, nỏ, súng, hỏa tiễn… đoản binh kỳ: gươm, đao,
giáo, mác
(4) Câu xa: loại xe phá thành
