- Đã có một lúc nào đó ta gặp con người này.
Trí nhớ bắt đầu hoạt động. Giáo sư tin vào trí nhớ của mình. Chưa bao
giờ nó phản bội ông. Và giờ đây, sau một hồi lâu, ông đi đến chỗ tin rằng
đã có một lúc ông bị ảo tưởng về một sự giống nhau không cốt yếu nào đó.
Chắc ông ta giống một bệnh nhân thoáng qua nào đó, từ nhiều năm trước...
Vả chăng, ông cũng không có thì giờ suy nghĩ lâu hơn về điều ấy, vì trạng
sư Ko-rơ-trưn-xki đã đứng dậy và chất giọng nam trung lanh lảnh như tiếng
kim loại của anh đã vang lên, tác dụng như dòng điện.
- Thưa quý tòa! Một vị thần số mệnh mù lòa cùng một sự hiểu lầm nào
đó đã khiến cho con người kia phải có mặt trong phòng này, trước cái diễn
đàn này. Đây không phải là chỗ của ông ta và phiên tòa này không phải là
thứ xứng đáng để đánh giá những hành vi của ông
. Vào lúc này, nhẽ ra
An-tô-ni Kô-si-ba phải ở trong giảng đường lớn của trường đại học tổng
hợp của chúng ta, nhẽ ra ông phải được đứng trước hội đồng khoa học, nhẽ
ra ông ta không phải chờ bản án mà chờ được người ta trao tặng bằng tiến
sĩ danh dự Khoa Y.
Ồ không, thưa tòa, không phải trí tưởng tượng đã nâng tôi bay bổng
đâu! Tôi không hề đi tìm những hiệu quả của thuật hùng biện. Tôi hoàn
toàn không muốn đề cập đến những chuyện khó tin. Còn nếu như hôm nay
việc trao tặng học vị tiến sĩ là một chuyện khó tin, thì chỉ vì rằng ở đây luật
pháp của chúng ta đã có một điều khiếm khuyết. Đó là việc nó đã dùng
những chuẩn mực khác nhau cho các nghề nghiệp có trách nhiệm như nhau.
Thưa quý tòa, chúng ta không thể đồng ý với việc giao phó mạng người
cho một thầy thuốc khi kiến thức và kỹ năng của người đó không được đảm
bảo bởi việc tốt nghiệp y khoa. Nhưng chúng ta lại không ngần ngại giao
phó cho một kỹ sư chế tạo một cái máy hay xây một cái cầu. Trong khi đó,
học vị kỹ sư và tất cả những quyền có liên quan với nó thì ai cũng có thể
được nhận, dù người đó không hề học ở các trường bách khoa, nếu qua
công việc của mình chứng tỏ rằng mính có đầy đủ kiến thức và kỹ năng
hành nghề ấy. Liệu ở đây tôi có phải nêu ra tên của những nhà khoa học
được mọi người công nhận, những người đang chia sẻ kiến thức của mình
