CHƯƠNG V
Đúng chính giữa quãng đường từ Ra-đô-li-xki đi Nhe-xku-pa, từ thuở
xa xưa nào đó không ai nhớ nổi, đã có một chiếc cối xay chạy bằng sức
nước. Ngày trước, nó là tài sản của các cha thuộc dòng Ba-zi-li ở tu viện
Vi-xku-nư được dựng lên vào triều vua Ba-to-rư
, còn bây giờ là tài sản
của ông Prô-cốp Sa-pi-en, người cả vùng đều gọi là Prô-cốp Mi-en-nhich
theo tiếng Bạch Nga
Đất đai trong vùng không quá giàu có cũng chẳng quá phì nhiêu, chỉ là
đất thường trồng khoai tây, hắc mạch, chủ yếu thuộc về các quí tộc nhỏ và
nông dân, song ông Prô-cốp vẫn không thiếu lúa mạch để xay, vì trong
vùng chẳng hề có ai cạnh tranh, nếu không kể đến cái cối xay gió nằm cách
đấy năm cây số, tại làng Bi-e-rơ-vin-tư của người Lít-va. Chiếc cối xay gió
kia thì lại chẳng đủ phục vụ cho tám mươi nóc nhà, bởi người Lít-va nối
tiếng là giỏi canh, và chẳng phải là một người biết thu hoạch từ năm đê-xia-
chin
ruộng một lượng thóc lúa nhiều hơn nông dân Bạch Nga thu từ bẩy
hoặc tám đê-xia-chin.
Ở Nhe-xku-pa cũng thế, Ở đó có họ hàng nhà Mô-xka-le, những người
theo cựu giáo, ngày xưa từ Nga di cư tới đây. Tất cả đều là những nông dân
to lớn, khỏe mạnh, lam làm, họ có thể theo cày từ mờ sang đến chập tối, mà
họ cày rất sâu. ở Bi-e-rơ-vin-tư người ta cũng chẳng cày sâu đến thế.
Còn ở Ra-đô-li-xki thì cũng giống như ở mọi thị trấn khác, có dân Do
Thái, họ chuyên nghề thu mua trên qui mô nhỏ ngũ cốc từ các làng xa để
cung cấp cho đám thị dân cũng như để tải đi Vin-nô. Nhờ họ, ông Prô-cốp
cũng có thêm việc làm. Vì vậy ông chẳng có gì phàn nàn, và chỉ cần không
có hạn hán, chỉ cần không thiếu nước trong các đầm chứa thì quả thực ông
cũng chẳng có lý do mà ta than. Mà hạn hán thì rất hiếm hoi tại vùng này,
thảng hoặc nếu có chăng cũng chẳng rõ nó phải kéo dài đến bao lâu mới
không đủ nước cho cặp bánh xe. Bởi mặc dù các đầm chứa được đào từ vài
trăm năm trước, nhưng rất sâu và vững chãi, cứ mươi năm lại được vét bùn
một lần để khỏi bị lay sậy mọc lấn.
